Kemaliye’deki Bin Yıllık Kapı Tokmakları Geleneği

Erzincan’ın Kemaliye İlçesinde Yaşayan Bin Yıllık Kapı Tokmakları Geleneği

Erzincan’ın büyüleyici doğal güzellikleriyle ünlü Kemaliye ilçesinde, geleneksel olarak kullanılan ve nesiller boyunca yaşatılan kapı tokmakları, bölgenin kültürel mirasının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu kapı tokmakları, sadece birer kapı aksesuarı değil, aynı zamanda tarih ve geleneklerin canlı bir anlatıcısıdır.

Osmanlı döneminden günümüze ulaşan bu kapı tokmakları, kapıların üzerinde bulunan ve misafirlerin kimliklerini belli eden el sanatlarıdır. Geleneksel olarak, kapıya asılan tokmaklar, gelen misafirlerin erkek mi yoksa kadın mı olduğunu anlamaya yardımcı oluyordu. Kapıların üzerinde “ana tokmak” ve onun altında daha küçük bir tokmak bulunur. Bu tokmaklar, sesleriyle misafirlerin cinsiyetini bildirirdi. Kalın ses çıkaran tokmaklar erkek misafirleri, ince sesler ise kadın misafirleri temsil ediyordu. Böylece kapı çalındığında, kapı sahibinin kim olduğunu görmeden anlayabilme imkanı sağlanıyordu.

Kapı tokmaklarının üzerinde bulunan motifler ise bölgenin sanatsal ve kültürel zenginliğini yansıtmaktadır. Bu motifler, farklı anlamlar taşımakta olup, yaşamın ve ailenin çeşitli yönlerini simgelemektedir. Lamba motifi evin ocağının sönmemesi ve hayatın daim olması anlamını taşırken, kuş motifi ise ev sahibi ailesinin gurbette bir yakını olduğunu ve haber beklediğini gösterir. Ayrıca, motiflerin şekli ve yönü, evin Müslüman bir aileye ait olduğunu vurgulamaktadır. Sağa veya sola bakan kuş motifleri ise, ailenin birlik ve beraberliğini simgelerken, öküz motifi ise güçlü ve dayanışma içinde olan bir aileyi temsil eder.

Bu geleneksel kapı tokmakları, Kemaliye’nin tarihi dokusunu ve kültürel kimliğini yansıtan eşsiz sanat eserleri olarak, zamanla yok olmaya yüz tutan el sanatları arasında yer almaktadır. İlçe sakinlerinden Sema Bozik, eskiden Kemaliye’de halıcılık, dokumacılık ve kapı tokmakları gibi el sanatlarının canlı olduğunu, ancak günümüzde bu sanatların kaybolmaya başladığını dile getirdi. Bozik, özellikle yabancıların ve ziyaretçilerin kapı tokmaklarına büyük ilgi gösterdiğini ve bu geleneksel sanatların yaşatılmasına büyük önem verdiklerini belirtti.

Sonuç olarak, Kemaliye’deki bin yıllık kapı tokmakları geleneği, sadece birer kapı süsü olmanın ötesinde, bölgenin tarihini, sanatını ve kültürel değerlerini gelecek nesillere aktarmanın önemli bir yolu olmaya devam etmektedir.