Stresin İştaha Etkisi: Vücut ve Beyin Arasındaki Gizli Bağ

Stresin sağlık üzerinde bozucu etkileri olabilir. Baş ağrısı, mide rahatsızlıkları ve uykusuzluk gibi belirtiler yanında, bazı kişiler stres sırasında yemek yeme davranışlarında canlandırıcı veya azaltıcı yönde değişimler gösterebilir. Peki, stres anında iştahımız neden değişir ve bu durumu nasıl yönetebiliriz?

Stres nedir? Yale Üniversitesi’nde Disiplinlerarası Stres Merkezi’nin kurucusu Prof. Rajita Sinha, stresin duygusal olarak zorlayıcı bir durum karşısında “hiçbir şey yapamayacağını hissettirme” gibi bir his uyandırması olduğunu söylüyor. Çevresel tetikleyiciler, aklımızdaki kaygılar ve bedenimizdeki açlık-susuzluk gibi değişiklikler, hipotalamus gibi merkezi bir noktayı harekete geçirerek stres tepkisini başlatır. Bu süreçte adrenalin ve kortizol gibi hormonlar salgılanır ve nabız ile tansiyon yükselir. Kısa vadeli stres bazı durumlarda işe yararlı olabilir; ancak kronik hale geldiğinde ilişkileri, iş hayatını ve genel sağlığı olumsuz etkileyebilir.

Stres neden iştahı etkiler? Storoni’nin de belirttiği gibi stres, bazı kişilerde yemek isteğini artırabilir, bazıları ise tamamen azaltabilir. Beynin arka planında vagus siniri, beyin ile mide arasındaki iletişimi sağlayarak midenin doluluk hissi ile enerji ihtiyacını dengelemeye çalışır. Akut stres anında bazı insanlar için kan şekeri ihtiyacı artarken, bazıları için enerji için hızlı besinlere yönelme dürtüsü ortaya çıkabilir.

Kronik stresin etkileri ve sonuçları Prof. Sinha’ya göre stres baskısı altında kan dolaşımı glukozla dolabilir ve insülinin işlevi geçici olarak azalabilir. Bu durum, uzun vadede kan şekeri yüksekliğine, insülin direncine ve hatta diyabet riskine yol açabilir. Ayrıca kilo alımı da bu süreçte görülebilir; vücutta yağ oranı yüksek olan kişilerde insülin direnci gelişmesi daha olasıdır. Kronik stres, bu kısırdöngüyü daha da derinleştirebilir.

Stresten kaynaklanan yeme davranışlarını nasıl azaltabiliriz? Stresli dönemlere karşı etkili planlar yapmak, aşırı yemeyi önlemenin anahtarıdır. Uyku, bu süreçte hayati bir rol oynar; uyku, hipotalamus, hipofiz ve böbreküstü bezleriyle stres hormonlarının üretimini düzenler. Yeterli uyku olmadan şekerli yiyecek isteği artabilir. Ayrıca egzersiz, stresli durumu daha kolay atlatmanıza ve beyin fonksiyonlarınızı güçlendirmenize yardımcı olur.

Stresli zamanlarda hangi gıdalardan kaçınmalı? Stres altında çok fazla şeker ve işlenmiş karbonhidrat tüketiminden kaçınmak faydalıdır. Abur cubur yerine protein açısından zengin besinler (et, baklagiller, balık) ve tam tahıllı karbonhidratlar daha dengeli bir enerji kaynağı sunar. Ayrıca alkol tüketimini azaltmak da önemli bir adımdır. Sosyal destek de bu süreçte denge sağlayabilir; birlikte yemek pişirmek veya paylaşmak, stresle yeme arasındaki bağı yeniden kurulmaya yardımcı olabilir.

Profesör Rajita Sinha ve Dr. Mithu Storoni’nin BBC Food Chain programındaki konuşmalarından derlenen bilgiler haberler.com kaynağında yer almaktadır.