İstanbul’da Erken Uyarı Sistemiyle Deprem Anında Saniyeler Önce Güvenliğe Hazırlık

İstanbul’da 6,2 Büyüklüğündeki Deprem ve Erken Uyarı Teknolojileri

İstanbul’da yaşanan ve 6,2 büyüklüğünde ölçülen deprem sırasında, birçok akıllı telefon kullanıcısı, sarsıntı başlamadan önce saniyeler öncesinden gelen erken uyarı bildirimiyle büyük bir panik yaşamadan güvenli alanlara geçiş yapma fırsatı buldu. Google’ın sunduğu bu gelişmiş özellik, özellikle Marmara Denizi Silivri açıklarındaki sarsıntıda kullanıcılara önemli bir avantaj sağladı. Bu teknolojinin etkinliği ve güvenilirliği, uzmanlar tarafından detaylı olarak değerlendirildi.

Uzmanlar ve Sistemlerin Çalışma Prensibi

Jeoloji yüksek mühendisi Prof. Dr. Okan Tüysüz, yaşanan depremin Büyük Marmara Depremi olmadığını ve fayın tamamının kırılmadığını belirterek, “Fay hattının tamamının kırılması durumunda 7’nin üzerinde büyük bir deprem meydana gelebilir” uyarısında bulundu. Uzman, artçıların en az 1 hafta, bazen 1 ay veya daha uzun süre devam edebileceğine dikkat çekti ve “Marmara Denizi içinde, henüz kırılmamış büyük bir fay hattı var. Bu fayın ne zaman kırılacağı bilinmiyor” diye ekledi.

Deprem Erken Uyarı Sistemleri ve İşleyişi

Prof. Dr. Tüysüz, Kandilli Rasathanesi ve AFAD gibi kurumların üzerinde çalıştığı erken uyarı sistemleri hakkında bilgi verdi. Ona göre, deprem sırasında ortaya çıkan ‘P’ ve ‘S’ dalgaları, farklı hızlarda yayılır. ‘P’ dalgası yaklaşık saniyede 7 km hızla ilerlerken, ‘S’ dalgası yaklaşık saniyede 4 km hızla yayılır. Bu iki dalga arasındaki zaman farkı, sistemlerin uyarı vermesine olanak tanır. “İlk dalga algılandığında, diğerinin geleceği öngörülebilir ve bu sayede insanlara zaman kazandırılır” diyen Tüysüz, sistemin çalışma mantığını şöyle açıkladı:

• Sistemin temelinde, deprem sırasında ortaya çıkan bu ilk dalgaların sensörler tarafından tespit edilmesi yatar.
• Depremden birkaç saniye önce uyarı mesajı gönderebilir, bu da insanların güvenli bölgelere kaçması veya önlemini alması için zaman tanır.

Saniyeler İçinde Güvenliğe Geçiş ve Sınırlamalar

Sistemin avantajlarından biri, mesafe ve zaman farkına göre uyarı süresinin değişebilmesidir. Örneğin, deprem merkezine 8-10 km uzaklıktaki bir noktada, uyarı süresi yaklaşık 1-2 saniye olabilir. Daha uzak bölgelerde bu süre 8-10 saniyeye kadar çıkabilir. Ancak, sistemin zamanında ve etkili çalışması, özellikle İstanbul gibi yoğun nüfuslu ve fay hattı üzerinde yer alan bölgelerde büyük önem taşır.

Prof. Dr. Tüysüz, “Elektrik kesintisi, treni durdurma veya doğal gazı kesme gibi önlemler alınabilir, fakat bu sistem henüz insanların günlük kullanım seviyesinde tamamen güvenilir değildir” dedi. Ayrıca, uyarıların çok kısa sürede verilmesinin, bazen yanlış alarm veya aşırı paniğe neden olabileceğine dikkat çekti. “Bir saniye içinde bile, insanların kendilerini koruma veya kaçma şansı bulunabilir” şeklinde ekledi.

İnternet Bağlantısının Önemi ve Kullanıcılar İçin Tavsiyeler

Bilişim uzmanı Osman Demircan, erken uyarı bildirimlerinin yalnızca Android işletim sistemine sahip telefonlarda aktif olduğunu ve sistemin çalışması için internet bağlantısının zorunlu olduğunu vurguladı. Demircan, “Telefonlar hareket ettiğinde titreşimleri algılayıp, bu verileri deprem olasılığına karşı değerlendiren sensörler bulunuyor. Eğer telefon hareketsiz ise, deprem esnasında gelen titreşimleri anlamlandırmakta zorluk yaşayabilir” dedi.

Ona göre, bu sistem, telefonlardan gelen titreşim verilerini istatistiksel ve yapay zeka algoritmalarıyla değerlendirerek, güvenilir sonuçlar elde ediyor. “İlk kez bu veriler tek bir telefondan alınmaz, birçok kullanıcının verileri toplanır ve analiz edilir. Bu nedenle, sistem oldukça güvenilirdir ve bugüne kadar herhangi bir ciddi sorun yaşanmamıştır” diye ekledi.

Demircan, uyarıların etkin olması için internet ve konum servislerinin aktif olması gerektiğine değinerek, “İnternet bağlantısı olmadan, deprem uyarısı alınamaz. Bu nedenle, kullanıcıların bu özellikleri açık tutması önemlidir” şeklinde uyardı.

Hayat Kurtaran Saniyeler ve Toplum Bilinci

Son olarak, Demircan, deprem sonrası izlenen videolarda, 5 saniye içinde evlerini terk eden ailelerin örneğine değindi. “Bazen 5 saniye, hayat kurtarmaya yetecek kadar kısa bir zaman dilimi olabilir” diyerek, bu tür sistemlerin, özellikle büyük depremlerde toplumun güvenliğini artırmada büyük rol oynayabileceğine dikkat çekti.