İnsanların Fikirlerini Değiştirmenin Ne Kadar Kolay Olduğunu Gösteren Şaka: Tehlikeli Su Parodisi

Gelecekte cehaletin tanımı değişecek. Okuma-yazma bilmeyen ya da belli yeterliliklere sahip olmayan anlamında kullandığımız cahil sözcüğü, gelen bilgiyi işleyemeyen ve bilgilerini yenileyemeyenlere söylenen bir sözcük haline gelecek. Kişilerin yoğun bilgi çağında verileri doğru kullanması ise ne yazık ki pek sık karşılaşılan bir şey değil.

Tehlikeli su parodisi de araştırmalara konu olmuş, insanların işin içine bilimsel terimler girince nasıl da sorgusuz sualsiz her şeyi kabul ettiğini ve doğru bilginin bile nasıl manipülasyon için kullanılabildiğini gösteren, muhteşem ve oldukça eğlenceli bir örnek.

Tehlikeli su parodisi nedir? Her şey bir gazetenin haberi ile başladı…

Aslında bu parodi ilk olarak 1983 yılında ortaya çıkıyor. ABD’de Michigan’da yayın yapan Durand Express adlı gazete, 1 Nisan’da bilimsel makale olarak gizlediği bir şaka yapmaya karar veriyor. “Dihidrojen Monoksit” adlı maddenin zararlarının listelendiği haberde bu “tehlikeye” dikkat çekiliyor. 

1990’ların başında internete de taşınan bu fenomen, Santa Cruz üniversitesinde “Dihidrojen Monoksitin Yasaklanması Koalisyonu” adı verilen parodi oluşumla birlikte, internette ve özellikle üniversiteliler arasında yayılıyor. 

Hatta o dönem 14 yaşında olan bir orta okul öğrencesi Nathan Zorner bile “Ne kadar kandırılabiliriz?” adını verdiği projesinde, az önce bahsettiğmiz tehlikeli su parodisini kullandı. Bilim fuarında ortalık dolaşan genç bilim meraklısı, “DHMO’nun tehlikelerine dikkat çekmek için” de bir imza kampanyası bile yaptı.

Suyun yasaklanması için imza toplandı

Nathan Zorner’ın deneyinde dihidrojen monoksitin tehlikelerine dikkat çekilirken; özünde doğru olan bazı gerçeklerin, insanların anlayamadığı şekilde sunulduğunda nasıl manipülatif olduğu da gözler önüne serilmiş oldu. Orijinal DHMO karşıtları bildirisinde ise bu bileşiğin şu “tehlikeleri” listelendi:

Hidroksil asit olarak da bilinen bu madde, asit yağmurlarının ana bileşenidir. Sera etkisinde rol oynar Gaz halindeyken ciddi yanıklara neden olabilir Erozyonun nedenlerinden biridir Metallerde aşınmalara ve paslanmaya neden olur Elektrik sistemlerinde, otomobil frenlerinde arızaların nedenleri arasındadır.  Ölümcül kanser tümörlerinin tamamında bu kimyasal görülür.

Bilim fuarına gelen 50 kişiden 43’ü, gencin anlattıklarını doğru bularak, bu zararlı kimyasalın yasaklanması için imza verdi. 6 kişi ise kararsız kaldığını söyledi. Yalnızca bir kişi bahsedilen maddenin “bildiğimiz su” olduğunu fark etti. O da herhalde imza sayısına bakınca kahkaha atmıştır, o konuda bir bilgi yok. 

Bir şaka her seferinde işe yarar mı?

Yarıyor arkadaşlar. 1983’ten bu yana bu şaka televizyon ekranlarında, internet sitelerinde, hatta kanun tekliflerinde kendine yer buluyor. Zaman zaman durum absürt bir hale bürünüyor, insanlar bildiğimiz suyun yasaklanması için bilinçsiz bir baskı bile oluşturuyor.

Belki de durumun en komik örneği ise Atlanta. Şehrin su şebekesinin dihidrojen monoksit kaplı olduğu söylendiğinde bazı gazeteler bu skandalı(!) gündeme taşımıştı. Yetkililer de çıkıp “şehir şebekesinde yasal sınırın altında dihidrojen monoksit” olduğunu söylemiş, terbiyeli insanlar oldukları için milletin cehaletini yüzüne vurmamışlardı.