Yaşlılara Yönelik İstismar ve Farkındalık Günleri

Günümüzde Artan Yaşlı Nüfus ve İstismar Sorunu

Güçlü bir toplumun temel taşlarından biri olan yaşlı nüfusun hızla büyümesiyle birlikte, onların karşılaştığı çeşitli istismar ve kötü muamele vakaları da endişe verici düzeylere ulaşmıştır. Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşlar, yaşlılara yönelik fiziksel, psikolojik ve ekonomik şiddetin yaygınlaştığını belgelemektedir. Bu gelişmeler ışığında, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 15 Haziran gününü “Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü” olarak ilan etmiş ve bu tarihin yaşlıların korunması adına farkındalık yaratılması için önemli bir adım olmasını amaçlamıştır.

İstatistikler ve Veriler

BM ve Dünya Sağlık Örgütü’nün raporlarına göre, 60 yaş ve üzerindeki bireylerin yaklaşık %15,7’si yaşamları boyunca çeşitli istismar ve kötü muameleye maruz kalmaktadır. Bu oran, her 6 yaşlı bireyden birinin mağdur olduğunu göstermektedir. Ayrıca, 2050 yılına kadar dünya genelinde yaşlı nüfusun yaklaşık 2 milyara ulaşması beklenirken, bu gruptaki istismar mağduru sayısının 320 milyon civarında olabileceği öngörülmektedir. Bu rakamlar, yaşlılar üzerindeki baskının ve riskin ne denli yüksek olduğunu gözler önüne sermektedir.

İstismar Türleri ve Tanımları

Yaşlı istismarı, güven ilişkisine dayanan ortamda, yaşlı bireyin fiziksel, psikolojik, ekonomik veya cinsel açıdan zarar görmesine sebep olan tek seferlik ya da tekrarlayan davranışlar veya uygun müdahale eksikliği olarak tanımlanır. Yaşlılar, bu süreçte çeşitli şekillerde mağdur olabilir:

• Fiziksel istismar
• Psikolojik istismar
• Ekonomik istismar
• Cinsel istismar
• Hak ihlalleri
• İhmalkarlık ve ihmal

Ekonomik istismar, yaşlı bireyin mal varlığının izinsiz veya kandırılarak kullanılmasıyla gerçekleşirken, hak ihlali, yaşlı bireyin maddi veya hukuki haklarından mahrum bırakılması anlamına gelir. İhmal ise, yaşlının temel ihtiyaçlarının bilinçli veya bilinçsiz şekilde karşılanmaması, terk edilmesi veya onurunun zedelenmesi gibi durumları içerir.

Global ve Yerel Verilerin Analizi

Dünya genelinde, çeşitli ülkelerde yapılan çalışmalar gösteriyor ki, her 6 yaşlı bireyden biri farklı şekillerde istismar ile karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle huzurevleri ve uzun süreli bakım tesisleri gibi kurumsal ortamlarda, istismar oranları daha yüksek seviyelerdedir. Personelin %64,2’si, bu ortamda yaşlılara yönelik davranışlarda uygunsuzluk veya istismar girişiminde bulunabilmektedir. Ayrıca, ailesel ilişkilerde, yaşlılara yönelik istismar faillerinin sadece bakım personeliyle sınırlı kalmayıp, aile üyeleri, eş, çocuk, akraba veya komşular gibi farklı kişiler olabildiği bilinmektedir. Yaşlılar tarafından bildirilen istismarlar ise, %11,6 psikolojik, %2,6 fiziksel, %6,8 finansal, %0,9 cinsel ve %4,2 ihmal şeklindedir.

İstismar Oranlarının Dağılımı ve Nedenleri

Yaşlılar ve yakınları tarafından bildirilen vakalarda, psikolojik istismar %33,4 ile en yüksek oranı oluştururken, onu %14,1 fiziksel, %13,8 finansal, %1,9 cinsel ve %11,6 ihmal takip etmektedir. Huzurevi veya bakım evlerindeki personel tarafından bildirilen vakalarda ise, psikolojik istismar %32,5 ile öne çıkmaktadır. Bu oranlar, yaşlıların maruz kaldığı şiddetin çeşitliliğine ve yaygınlığına işaret etmektedir. Ayrıca, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşlı istismarının kayıt altına alınmaması, gerçek oranların çok üzerinde olabileceğine işaret etmektedir.

Gelecekteki Beklentiler ve Artan Riskler

Kovid-19 pandemisi sırasında, yaşlılara yönelik bakım ve hizmetlerde yaşanan aksaklıklar, istismar vakalarının artmasına neden olmuştur. ABD’de yapılan araştırmalar, pandemi sürecinde yaşlı istismarının %84’e kadar yükselmiş olabileceğine işaret etmektedir. Nüfusun yaşlanmasıyla birlikte, istismar mağduru sayısının da artması kaçınılmazdır. 2030 yılında yaşlı nüfusun 1,4 milyar, 2050’de ise 2 milyar seviyelerine ulaşması beklenirken, yaşlılara yönelik istismar mağdurlarının sayısının 320 milyona yaklaşacağı öngörülmektedir.

İstismar ve Yaşlı Bireylerin Sağlığı Üzerindeki Etkileri

Yaşlılara yönelik istismar, sadece fiziksel zararlara yol açmakla kalmaz; aynı zamanda, erken ölüm, depresyon, bilişsel gerileme, ekonomik iflas ve kurumsal bakıma zorunlu kalma gibi ciddi sonuçlar doğurur. Bu durumlar, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür ve iyileşme süreçlerini zorlaştırır. Özellikle, fiziksel ve zihinsel sağlık durumu güçlü olan yaşlılar, istismara karşı daha yüksek risk taşır.

Risk Faktörleri ve Koruyucu Unsurlar

İstismar riskini artıran bireysel faktörler arasında; işlevsel bağımlılık, kötü fiziksel sağlık, bilişsel bozukluklar, düşük gelir ve ruh sağlığı sorunları bulunur. Ayrıca, istismarcı bireylerin ruhsal hastalıklar, madde bağımlılığı ve mağdura olan maddi veya duygusal bağımlılıkları da önemli rol oynar. Toplumsal düzeyde ise, yaşlılara yönelik ayrımcılık, şiddetin normalleştirilmesi ve kültürel normlar, riskleri yükseltir. Güçlü sosyal destek sistemleri ve yalnız yaşamamak gibi koruyucu faktörler ise, istismar riskini azaltmaya yardımcı olur.

İstismarın Önlenmesi ve Yardım Hizmetleri

İstismarın önlenmesi ve mağdurların korunması amacıyla, çeşitli yardım hatları ve acil barınma imkanları sunulmaktadır. Ayrıca, bakıcıların üzerindeki yükü hafifletmek, destek hizmetleri ve mali istismar karşıtı koruyucu programlar geliştirilmiştir. Çok disiplinli ve koordineli müdahale ekipleri, bu vakaların etkili yönetimi ve çözümünde hayati öneme sahiptir. Bu kapsamda, yaşlıların güvenliği ve haklarının korunması adına, toplumun tüm kesimlerine önemli görevler düşmektedir.

Kaynak: Anadolu Ajansı (AA)

Kaynak: Ensonhaber