Türkiye’nin Kültürel Mirasını Kurtarma Mücadelesi: Marcus Aurelius Heykeli Geri Döndü

Türkiye’ye ait eserlerin yurt dışına kaçırılması ve geri kazanılması mücadelesi

Türkiye’nin zengin kültürel mirasına ait birçok sanat eseri, yasa dışı yollarla yurtdışına çıkarılmakta ve koleksiyonlara, müzelere hatta özel koleksiyonculara satılmak üzere kaçırılmaktadır. Bu eserlerin geri alınması ise ciddi ve uzun soluklu bir süreç gerektirmektedir. Son dönemde gerçekleştirilen başarılı çalışmalar, bu mücadelede önemli bir dönüm noktası olmuştur.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un açıklamaları

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “Uzun ve zorlu bir mücadele sonunda haklılığımızı kanıtladık ve kazandık. Haklılığımızın ve kararlılığımızın sonucu olarak, tırnaklarımızla kazıyarak topladığımız delillerle, 65 yıl önce yurt dışına çıkarılan ve ABD’de sergilenen Boubon Antik Kenti’nden kaçırılan Marcus Aurelius heykelini, ait olduğu topraklara geri getirmeyi başardık.”

Heykelin iadesi ve bu başarının önemi

Bu tarihi eser, 1960’larda kaçırılarak ABD’nin Ohio eyaletinde bulunan Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna katılmıştı. Yıllardır süren hukuki ve bilimsel mücadeleler sonunda, 2023 yılının sonunda, bilimsel analizler, arşiv belgeleri ve tanık ifadeleriyle desteklenen çalışmalar sonucu, heykelin Türkiye’ye iadesi sağlandı. Bakan Ersoy, bu başarının yalnızca bir iade değil, aynı zamanda uluslararası hukuk, bilim ve diplomasi alanlarının uyum içinde hareket ederek elde edilen bir zafer olduğunu belirtti.

Hak arayışının detayları ve sürecin zorlukları

Marcus Aurelius’un heykeli, Roma İmparatorluğu dönemine ait ve özellikle filozof imajıyla dikkat çeken nadide bir bronz heykeldir. Bu eser, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda kaçak kazılar sonucu yurt dışına çıkarılmış ve yıllar içinde farklı koleksiyonlarda yer almıştır. Prof. Dr. Jale İnan’ın öncülüğünde başlatılan araştırmalar ve çalışmalar, bu eserin kökenine dair ilk ipuçlarını ortaya çıkarmış ve bilim dünyasının dikkatini çekmiştir.

Ortak soruşturma ve iade sürecinin başlangıcı

2021 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ABD’nin Manhattan Bölge Savcılığı ve İç Güvenlik Soruşturma Birimi ortak bir soruşturma başlatmıştır. Bu süreçte yalnızca Marcus Aurelius heykeli değil, aynı zamanda Boubon kökenli diğer önemli eserler de tespit edilerek, Türkiye’ye iade edilmiştir. Bu çalışmalar, heykelin Roma İmparatorluğu’na ait olup olmadığını ve kökenini netleştirmek amacıyla kapsamlı bilimsel araştırmalar ve arşiv incelemeleriyle desteklenmiştir.

Heykelin kökenine dair bilimsel kanıtlar

Heykelin Boubon Antik Kenti’ndeki Sebasteion yapısına ait olduğu, yıllar süren bilimsel çalışmalar ve tanık anlatımlarıyla kesin olarak doğrulandı. Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Birimi, tanık ifadeleri, kazı izleri ve heykel üzerindeki fiziksel delillerle, bu eserin kaçak kazılar sonucu yurt dışına çıkarıldığını ve kökeninin Türkiye olduğunu kesinleştirdi. Özellikle heykelin ayaklarındaki izler ve kaide üzerindeki kalıntılar, bu iddiaları güçlendiren en önemli kanıtlar arasında yer aldı.

Yasal süreç ve laboratuvar analizleri

Mahkeme kararıyla, heykelin kökeninin doğruluğunu tescil etmek amacıyla laboratuvar ortamında çeşitli analizler gerçekleştirildi. Almanya’da bulunan Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi’nde yapılan detaylı analizler, heykelin Boubon toprağında gömülü kalmış olduğunu ve orijinal olduğunu ortaya koydu. Ayrıca, heykelin altındaki delik ve kurşun çıkıntıların ilişkili olduğu araştırıldı ve bu unsurlar karşılaştırmalı olarak incelendi.

Toprak örneği ve referans testi

Heykelin iç kısmındaki toprak örneği, 1967 yılında Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykelinden alınan toprakla karşılaştırıldı. Bu karşılaştırmalar, her iki eserin aynı ortamda korunmuş ve kökenlerinin aynı olduğunu bilimsel olarak kanıtladı. Bu süreçte, uzmanlar ve konservatörler, tırnaklarıyla kazıyarak ve dikkatli bir çalışma ile toprak örneği alma işlemini gerçekleştirdi. Bu detaylı analizler, heykelin Anadolu kökenli olduğunu ve Burdur bölgesinden çıkarıldığını kesinleştirdi.

İade kararı ve gelecekteki sergiler

Sonuç olarak, mahkeme ve uzmanların ortak kararıyla, Cleveland Sanat Müzesi, heykeli Türkiye’ye iade etmeyi kabul etti. Bu karar, uluslararası hukuk ve bilimsel araştırmaların başarıyla birleştiği önemli bir gelişme olmuştur. Türkiye’nin bu tür kaçak eserlerin geri alınması mücadelesinde kazandığı bu zafer, kültürel mirasın korunmasında yeni bir dönemi işaret etmektedir. Bakan Ersoy, heykelin yakın zamanda Ankara’da düzenlenecek özel bir sergide sanatseverlerle buluşacağını duyurdu ve bu olayın Türkiye’nin kültürel hafızasını güçlendiren bir adım olduğunu vurguladı.

Sonuç ve önemi

Marcus Aurelius heykelinin Türkiye’ye dönüşü, yalnızca bir sanat eserinin iadesi değil, aynı zamanda uluslararası hukuk, bilimsel araştırma ve diplomasi alanlarının uyum içinde hareket ederek elde ettiği büyük bir başarıdır. Bu süreç, kültürel varlıkların yasa dışı yollarla yurtdışına çıkarılmasına karşı verilen mücadelenin en önemli dönüm noktalarından biri olmuştur. Kurumlar ve uzmanlar, bu başarıyla birlikte, kaçakçılıkla mücadelenin kararlılıkla sürdürüleceğinin altını çizmişlerdir.

Gelecek planları ve çalışmalar

Kültür ve Turizm Bakanlığı, yurt dışına kaçırılan tüm kültürel miraslarımızı geri kazanmak ve korumak amacıyla çalışmalarını kararlılıkla sürdürüyor. Bu kapsamda, uluslararası işbirliği ve bilimsel araştırmaları artırarak, kültürel varlıkların yasa dışı yollarla kaçırılmasını engellemeye devam edecekler. Ayrıca, yakın zamanda düzenlenecek olan ve Ankara’da gerçekleştirilecek sergi ile, bu önemli eseri sanatseverlerle buluşturmayı planlamaktadır.