Türkiye’de Genetik Kaynaklar: Tohum Gen Bankaları ve Yerel Çeşitlerin Korunması

Türkiye’de 4 bin 501 türe ait toplam 122 bin 750 tohum örneği gen bankalarında muhafaza ediliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan edinilen bilgilere göre, ülkenin hububattan yabani türlere kadar geniş zenginliğini temsil eden bitki örtüsü, gen bankalarında tasnif ve analiz için düzenli olarak takip ediliyor.

Genetik kaynak niteliğindeki bitki materyali, doğadan, çiftçilerden veya araştırma projelerinden temin edilerek, genetik çeşitliliğin korunması amacıyla bu merkezlerde saklanıyor. Tarımda kullanılan tohumlar, iklim değişikliği ve salgın hastalıklar gibi değişkenlere uyum sağlayacak şekilde geliştirilmeye devam etmektedir. Yerli çeşitler (ata tohumlar) ise toplanarak tanımlanıp gen bankalarında korunuyor ve yeni çeşitlerin ıslahında gen kaynağı olarak kullanılıyor.

2020–2022 yıllarında farklı bölgelerden Bakanlığa ulaşan toplam 1537 yerel çeşit örneği, İzmir’deki Ulusal Tohum Gen Bankası ve Ankara’daki Türkiye Tohum Gen Bankası tarafından muhafaza altına alındı. Bu yıl itibarıyla 49 tescilli yerel çeşit bulunuyor. İncelemeler sonucunda, tekrarlanan veya standart/açık tozlanan ticari çeşitler belirlenerek ilk etapta 37 yerel çeşit tescil edildi; toplamda ise 49 tescilli yerel çeşit elde edildi.

Ülkenin bitki genetik kaynaklarının korunması, uzun süreli muhafazası ve sürdürülebilirliği amacıyla yürütülen çalışmalar kapsamında İzmir’deki Ulusal Tohum Gen Bankası’nda 3 bin 099 türe ait 59 bin 150 tohum örneği bulunuyor. Ankara’daki Türkiye Tohum Gen Bankası’nda ise 1.402 türe ait 63 bin 600 tohum örneği korunuyor; ayrıca 18 arazi gen bankasında 107 türe ait 10 bin 108 canlı örnek muhafaza ediliyor. Böylece toplamda 4 bin 501 türe ait 122 bin 750 tohum örneği gen bankalarında saklanıyor.

Ayrıca, 6 araştırma enstitüsünde yaklaşık 7 bin popülasyona sahip 1000 türe aşkın soğanlı ve yumrulu doğal süs bitkisi (geofit) bulunmaktadır. Genetik kaynaklara sahip çıkılmasını ve yetiştirilen ürünlerin gelecek kuşaklara aktarılmasını desteklemek amacıyla çiftçiler ve vatandaşlar tarafından 1000’i aşkın tohum bağışı Bakanlık’a iletilmiştir.