Tasarladıkları pres makinesiyle yüzde 95’i çöpe giden Oltu taşını ekonomiye kazandırdılar

Atatürk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gülşen Tozsin Durmaz ve çalışma arkadaşları, tasarladıkları pres makinesiyle Oltu taşındaki kaybı neredeyse sıfıra indirdi ve yüzde 95’i çöpe giden Oltu taşını kurtardı, tekrar ürüne dönüştürdü. Erzurum’da kara elmas olarak da bilinen Oltu taşının potansiyelinin belirlenmesi için Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA) tarafından bir çalışma başlatıldı. “Oltu taşının potansiyel rezervinin tespit edilmesi” projesini yürüten Gülşen Tozsin Durmaz, madenin ocaktan çıkarılmasından üretim safhasına kadar Oltu taşının büyük oranda kayba uğradığını tespit etti. Oltu ilçesinde taş işlemeciliği yapan İhsan Çelik, Oltu taşı atıklarının ekonomiye kazandırılması gerektiğini söyledi. 15 kilogram taştan sadece 2 kilogramlık ürün elde edebildiklerini belirten Çelik, “Geri kalanı atık olarak çöpe gidiyor. Bin bir zahmetle çıkarılan Oltu taşının tamamen ekonomiye kazandırılması çok önemli.” dedi. Oltu taşında yaşanan kayıp üzerine KUDAKA’nın desteğiyle başlayan projedenönce, ocaktan çıkarılan Oltu taşının sadece yüzde 5’inin ürün olarak kullanıldığı, yüzde 95’lik bölümünün ise atık olarak çöpe atıldığını belirledi. Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi, 2 ayrı özel firma ve Oltu’da taş işlemeciliği yapan bir iş yerinin desteğini alan Durmaz, başkanlığını yaptığı ekiple önce Rus taşı üretiminin merkezi olan Gürcistan’a teknik ziyarette bulundu. Daha sonra kehribar üretimi yapılan Litvanya, Polonya ve Ukrayna’da çalışmaları inceledi. Durmaz ve ekip arkadaşları Türkiye dönüşü Oltu taşı için pres makinesi tasarladı. Makineyi Ankara OSTİM’de yaptıran Durmaz, atık Oltu taşlarını presleyerek yeniden ekonomiye kazandırmayı başardı. Durmaz, “Türkiye’de ciddi bir pazarı var. Oltu taşının 5’te bir fiyatına satılan bir ürün. Dolayısıyla Oltu taşının hem fiyatını hem de değerini düşüren bir taştı. Rus taşına çok fazla talep oluyordu. Bu taş nasıl üretiliyor onu inceledik.” diye konuştu. Yurt dışında yaptıkları ziyaretlerden sonra proje ekibiyle birlikte bir pres makinesi tasarlayarak Ankara OSTİM’de yaptırdıklarını anlatan Durmaz, şunları söyledi: “Pres makinesiyle ilk deneme üretimi gerçekleştirildi. Oltu taşı atıklarının öncelikle safsızlıklardan arındırılması, daha sonra belli boyutlarda öğütülerek belli sıcaklık ve basınçla preslemesi yapılarak Oltu taşına muadil ikinci ürün elde edildi. Birincisi Oltu taşı olarak değerlendirilen yüzde 100 doğal, katkı olmayan ürün. İkincisi ise yüzde 85 oranında doğal Oltu taşı atıklarını içeren minimum düzeyde katkı kullanarak ikinci ürün elde ettik. Oltu taşını incelediğimizde çok ince damarlar halinde bulunan bir taş olduğunu görüyoruz. Dolayısıyla büyük boyutta taneler elde etmek mümkün değil. Çok fazla atık çıkması sebebiyle bu proje cazip hale geldi. Ekonomiye katkı sağlayacak, tasarladığınız kalıplarla çok büyük boyutlarda ürünler üretebileceksiniz. Ürün yelpazesi genişleyecek ve ekonomiye katkısı olacak. Bu anlamda projeyi çok önemsedik. Yaptığımız bütün çalışmalar olumlu sonuç verdi.” KUDAKA Genel Sekreteri Oktay Güven, “Bu projeyle fire oranını sıfırladık. Akabinde de taşın işlenip nihai ürüne dönüştürülmesi sürecinde yaşanılan büyük orandaki fire kaybını da desteklediğimiz projeyle geliştirilen yöntemlerle fire kaybı neredeyse yok denecek kadar aza düşürüldü.” diye konuştu. Yaptıkları çalışma sonunda Oltu taşından elde edilen gelirin artacağına dikkat çeken Güven, “Oltu taşından üretilen yelpazesinde genişleme olacak. Oltu taşının pazarda payı artacak ve tüketicilere daha geniş yelpazede hizmet sunulabilecek. İlk etapta madende başlayacak süreç. Madende çıkarım sürecindeki kaybı destekleyeceğimiz projeyle minimuma indireceğiz. Akabinde yeni elde edilen prototiple üreticimizi, sahada Oltu taşı işleyen kişilerle tanıştırıp onların kayıp vermeden taşı işlemelerini sağlamaları için eğitim faaliyetlerinde bulunacağız.” dedi.