Pandeminin demans hastaları üzerine etkileri

Pandemi sürecinde her yaş grubu ve her hastalık grubundan insan farklı açılardan zorluklar yaşadılar, yaşıyorlar. Daha önce de belirttiğim gibi bu tüm dünya için bir öğrenme süreci. Uzmanlar da yanılarak öğreniyorlar çünkü daha önce bu derece global ölçekte deneyimlenen bir pandemi olmamıştı. Ben bu hafta primer ilgi alanım olan Alzheimer hastalığı ve diğer demanslar açısından konuyu ele alacağım. Yazının bundan sonrasında sedece demans olarak bahsedeceğim, çünkü Alzheimer hastalığı da demansın bir çeşidi. En sık onun adını duymamızın nedeni en sık görülen demans olması. Geçtiğimiz ay Pandeminin demans hastaları üzerine etkisini anlatan bir bilimsel makale yayımlandı. American Journal of Geriatric Psychiatry dergisinde yayımlanan yazıda hem demans hastalarının hem de hastalara bakım verenlerin bu süreçte karşılaştıkları ve uzun dönemde karşılaşabilecekleri zorluklardan bahsedildi. Bu durum 6 ana başlık altında ele alındı.

Demans hastalarında covid19 enfeksiyon riskinin diğer bireylere hatta diğer yaşlılara göre daha yüksek olması

Bunun birkaç nedeni tanımlanmış. Birincisi hastaların gerekli hijyen ve sosyal mesafe kurallarına uyabilecek zihinsel durumda olmamaları. Bu nedenle çok daha kolay enfekte olabilirler. Diğer bir tanesi de yaş faktörü. Yaş covid19 enfeksiyonlarındaki hasar ve ölüm riskini artıran en önemli nedenlerden birisi. Ayrıca kronik hastalıklarının olması da bir başka risk artıran faktör. Demans hastalarının birçoğuna eşlik eden kalp, akciğer hastalıkları oluyor.

Pandemi nedeniyle demans hastalarının tanı ve tedavisinde yaşanan gecikmeler

Henüz tanı almayan hastalar, pandemi döneminde hastaneye gitmekten çekindikleri için gecikmeler yaşanıyor. Demans hastası olup tanı alanlar ise düzenli kontrollerine aynı sebeple gidemiyorlar. Burada yeni bir gelişme olan teletıp gündeme alınmalı. Hastalar artık online görüşmelerle kontrollerini yapabiliyorlar. Türkiye’de de bazı hastaneler buna başladı. Geçtiğimiz günlerde Sağlık Bakanlığı da benzer bir gelişmeyi duyurdu.

ÖZEL DÜZENLEME GEREKLİ

Pandemi nedeniyle yetkililer tarafından alınan kararların demanslı bireyler üzerindeki negatif etkisi ve onlara göre bir düzenleme gerekliliği

Pandeminin başlangıcında ve şimdi de bazı illerde 65 yaş üzeri için sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Demans hastalarının birçoğu günün sakin saatlerinde dışarı çıkıp hava almaya alışkınlar. Bu alışkanlıkları bozulunca hastalık gidişatı kötü etkilenebiliyor. Bu tür hastalar için özel düzenlemeler gerekli.

Pandeminin hastalara bakım verenler üzerine etkisi ve tedavisini düzenleyen hekimlere ulaşma konusunda getirdiği sıkıntılar

Hastalara bakım verenlerin üzerindeki yük bu dönem arttığından depresyon, kaygı gibi rahatsızlıklar ortaya çıkıyor. Hekime ulaşma sıkıntısı da yine döneme özgü bir durum

Hastaların zihinsel sağlığı açısından önem arz eden sosyalleşme, sevdiklerini görme, egzersiz, açık havaya çıkma gibi ihtiyaçlarının karşılanamaması

Pandemiden dolayı sevdiklerinin ziyaretleri azalıyor. Egzersiz yapabilme imkanları kısıtlanıyor.

Demans konusunda yapılan araştırmaların çoğunun durdurulmak zorunda kalınması. Bu nedenle beklenen yeni tedavi modalitelerinde gecikme

Pandemiden önce dünyada en fazla çalışma yapılan hastalık olarak Alzheimer hastalığı ve diğer tür demansları söyleyebilirdik. Ama bu dönemde tüm bütçeler ve imkanlar covid19’un tedavisi için yönlendirildi. Bu da beklenen bazı tedavilerin çıkışını engelledi.

Dr. Sevda Sarıkaya / AKŞAM GAZETESİ