Hormonların Zihin ve Ruh Halindeki İncelenmesi: Beyinde Sessiz Güçler

İçimizde hislerimizin kontrol altında olduğunu sanmak isteriz; fakat bilimsel bulgular, hormonların beyinde ne kadar derin ve beklenmedik etkiler yaratabildiğini gösteriyor. Uzmanlar, nörotransmitterlerle etkileşimin yanı sıra hormonal değişimlerin zihinsel sağlık üzerinde önemli rol oynadığını ortaya koyuyor ve bu bilgiler depresyon ile kaygı bozukluklarına yeni tedavi kapıları aralayabilir.

Hormonlar, belirli bezler ve dokular tarafından üretilen kimyasal mesaj taşıyıcılardır; kana karışıp vücudu dolaşır, hedef hücrelere bağlandığında belirli yanıtlar tetiklerler. Örneğin, insülin kandaki glukozu kaslar tarafından kullanılacak şekilde yönlendirir ve depolama süreçlerini düzenler.

Bilim insanları şu ana dek yüzlerce süreci etkileyebilecek 50’den fazla hormonu tespit etti. Bunlar büyüme, cinsel fonksiyon ve uyku gibi temel işlevlerden psikolojik sağlığa dek uzanan geniş bir yelpazede rol oynar. Ottawa Üniversitesi’nden Nefise İsmail’e göre, hormonlar modumuzu ve duygularımızı etkileyebiliyor, çünkü belirli beyin bölgelerinde üretilen nörotransmiterlerle etkileşime girerek çalışırlar ve hücre ölümü ile nörojenezi de etkileyebilirler.

Depresyon, kaygı bozuklukları ve travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlar, hormonal dalgalanmaların en belirgin yaşandığı dönemlerde daha sık görülür; bu durum özellikle kadınlarda belirgindir. Çocuklukta depresyon oranları erkeklerle eşit olsa da ergenlik dönemiyle birlikte kadınların riski iki katına çıkabilir ve bu fark yaşam boyu sürebilir.

Kadınlarda adet öncesi dönemde östrojen ve progesteron seviyelerinin düşmesiyle ortaya çıkan ruh hali dalgalanmaları, bazı kadınlarda PMDD gibi ciddi semptomlara yol açabilir. Johns Hopkins Üniversitesi’nden Liisa Hantsoo, PMDD’nin kronikleşebildiğini ve yaşam üzerinde büyük bir etkisi olabildiğini vurgular. Buna karşılık, yumurtlama öncesi yüksek östrojen düzeyleri mutlulukla ilişkilendirilebilir; progrestoronun parçalanmasıyla oluşan allopregnanolon’un sakinleştirici etkisi de bu süreçte rol oynar.

Gebelik, menopoz ve menopoz öncesi dönemdeki hormonal değişiklikler psikolojik sağlığı ciddi şekilde etkiler. Doğum sonrası depresyon oranı %13 civarındadır; bu süreçte progesteron ve östrojen düşüşleri etkilidir. Menopozda dalgalanmalar, bazı kadınlarda hafıza ve odaklanma problemlerine yol açabilir. Toronto Üniversitesi’nden Liisa Galea, hormonal değişimler kişiden kişiye farklılık gösterdiğini ve bazı bireylerde duyarlılığın daha yüksek olduğunu ifade eder.

Erkeklerde de yaşla birlikte testosteron düşer, ancak bu değişiklik kadınlardaki kadar belirgin değildir. Yine de bazı erkeklerde mod değişimleri ortaya çıkabilir; İsmail bu konuyu pek çok kişi için görünmeyen önemli bir başlık olarak değerlendirir.

Gezegendeki hormonlar “serotonin” ve “dopamin” gibi nörotransmiterlerin seviyesi ve beyin bölgelerinin işleyişi üzerinde etkili olur. Östrojenin bazı nörotransmiterleri güçlendirdiği ve hipokampusta yeni hücre üretimini teşvik ettiği gösterilmiştir. Hipokampüsteki hücre kaybı depresyon ve demansla ilişkilendirilir; bazı antidepresanlar veya psilosibin gibi maddeler bu bölgede yeni hücre büyümesini tetikleyebilir. Kadınlar menopozla birlikte bu bölgelerdeki ağaç dallarının gerilemesini yaşayabilirler; bu da hafıza ve bilişsel işlevlerde zayıflamaya katkıda bulunur.

Stres ve beyin arasındaki ilişki, HPA ekseni aracılığıyla kortizol salınımını tetikler. Kısa vadede hayatta kalmayı kolaylaştırsa da uzun vadede kronik stres, amigdala ve prefrontal korteks gibi bölgelerde hücre kaybına yol açabilir ve duygusal düzenlemeyi zorlaştırabilir. Oksitosin, güven ve bağlanma ile ilgili olumlu etkileri olan bir hormon olarak bilinse de, stresle başa çıkmada kortizol seviyelerini düşürücü etkisi olduğuna dair kanıtlar vardır; fakat bu konuda görüşler farklıdır ve halen tartışılmaktadır.

Tiroid hormonları da ruh hali üzerinde güçlü bir rol oynar. T3 ve T4 dengesi, dalgalandığında kaygı veya depresyon belirtilerine yol açabilir. Hormon tedavileri, bu belirtileri hafifletebilir ya da düzeltebilir; bazı hastalarda savunuyu güçlendirmek için tedavi planlarına dahil edilir.

Yeni tedaviler arayışı, hormonların ruh sağlığı üzerindeki etkisinin netleşmesiyle hız kazanıyor. Brexanolon gibi yeni ilaçlar, allopregnanolon etkilerini taklit ederek doğum sonrası depresyon tedavisinde umut vaat ediyor. Ayrıca testosteron takviyesinin bazı antidepresanların etkinliğini artırabileceği yönünde işaretler bulunuyor. Östrojen tedavileri ile menopoz dönemi semptomları ve mod değişiklikleri üzerinde faydalar görülebiliyor; ancak hormonal doğum kontolü PMDD’yi tamamen hafifletebileceği gibi bazı kadınlarda semptomları artırabilir. Araştırmalar, hormon dalgalanmalarına bireylerin farklı biçimlerde tepki verdiğini gösteriyor ve bu, tedavileri kişiye özel hale getirmenin önemini düşürüyor.

İsmail, hormonların ruh sağlığı üzerindeki etkilerini anlarlarken, uygun tedavileri uygulamadan önce bu etkilerin neden kaynaklandığını çözmenin gerekli olduğunu vurguluyor.

Kaynak: Haberler.com