Güllü Ayşa: Çatalhöyük’teki Yalnız Mezarı ve 9.500 Yıllık Defin Hikayesi

Konya Ovası’ndaki 9 bin yıllık Çatalhöyük’ün doğu höyüğünde, o dönemdeki açık arazide toprakta gömülen bir kadının öyküsü, 1933 yılında hayatını kaybeden Güllü Ayşa’nın adıyla gün yüzüne çıktı. Danimarkalı biyoarkeolog Doç. Dr. Scott Donald Haddow, hazırladığı makalesinde Ayşa’nın zina nedeniyle toplum tarafından dışlandığı ve bu nedenle köy mezarlığına kabul edilmediğini, ailesinin onu doğu höyüğünün güneydoğu yamacına defnettiğini yazıyor. Bu olay, höyükte bilinen 9.500 yıllık defin tarihinin son örneği olarak kayda geçer.

Hadayanın araştırması, Çatalhöyük’teki doğu höyüğü bölümünde daha önce defnedilen çok sayıda insanın yanı sıra Ayşa’nın mezarının, toplumun normatif olmayan cenaze uygulamaları kapsamında ele alınışını da aydınlatıyor. Makalede, “The Lonely Grave of Güllü Ayşa” başlığıyla yayımlanan çalışmasında şu tespitler vurgulanır: Ayşa, zina suçlamasıyla kamuoyunda “kötü yola düşmüş kadın” olarak anılmış ve hayatının geri kalanında dışlanmıştır.

Yerel anlatılar ise şu yorumu öne sürer: Höyüğün defin amacı artık kullanılmaz hâle gelmiş olabilir; Müslümanların kadim kafir mezarları arasına gömülmesi uygun görülmemiştir. Küçükköy bölgesindeki duvarlı mezarlık ise kasaba halkı için “son dinlenme yeri” olarak kullanılamaz hâle gelmiştir; Güllü Ayşa’nın dışlanmasına rağmen ailesinin atalarıyla birlikte köyün üzerinde yükselen höyüğe gömülmesi, onu yine de çok eski ölüler topluluğuna katmıştır.

Güllü Ayşa’nın mezar taşı üzerine yazılan ifadeler, günümüze taşınır: “Hu, merhume Hüseyin kızı Güllü Ayşa ruhuna Fatiha 22/2/1933.” Bu sözler, Demirören Haber Ajansı ve Haberler.com gibi yerel kaynaklarda yer alır ve olayın tarihsel bağlamını pekiştirir.