Doğu Karadeniz’de Yağış Artışı ve Sel-Teveller: Uzman Görüşleriyle Güncel Değerlendirme

Doğu Karadeniz’de iklim değişikliği, yağış rejimini bozarak sel ve heyelan risklerini artırıyor. Rize ve Artvin’de son günlerde bölgede metrekareye yaklaşık 450 kilogram yağışın ölçüldüğü sağanaklar, özellikle dik ve eğimli arazilerde toprak hareketlerini tetikliyor. Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, bölgede iklim değişikliğinin etkilerini ve artan yağış eğilimlerini değerlendirirken, “İlimiz iklim değişikliğine henüz tam olarak hazır değil. En çok ısınan bölgelerden biri olan Doğu Karadeniz’de, deniz suyu sıcaklığının yükselmesi rutubeti artırıyor ve bu durum ani sel oluşumlarına kapı aralıyor” ifadelerini paylaştı.

Bektaş’a göre, son yıllarda yaşanan yağış artışı ve buna bağlı olarak sel baskınları ile heyelanlar, bölgenin doğal afet profili üzerinde belirleyici oluyor. Artan yağışlar yağmurun yüzeyden toprağa sızmasını kolaylaştırırken, denizdeki su buharlaşmasıyla da atmosferin taşıdığı enerji yükseliyor ve bu da aşırı yağışları tetikliyor. Bölge için bir diğer risk ise dere yataklarının düzensiz kullanımı ve arazi yapısının topoğrafyasının eğimli olmasıdır. “Dere yataklarına verilen zararlar ve yol mühendislik çalışmalarının dere tehlikesini büyüttüğü” yönünde kaygılar dile getiriliyor.

“Yine taşkın mevsimi geldi” diyen Bektaş, iklim değişikliği ve düzensiz dere yatakları kullanımının bu olayların en önemli sebepleri arasında olduğuna vurgu yapıyor. Ayrıca, bölgenin topoğrafyasının dikliği ve gerekli alınan inşa kararlarının uygulanmaması da riskleri çoğaltıyor. Vatandaşların bu konulara karşı duyarlı olması gerektiğini belirten uzman, şehirleşmenin dar alanlarda sürdürülmesiyle dere yataklarının istilaya uğradığını ve bunun da taşkın riskini artırdığını ekliyor.

İklim değişikliği artık bir gerçektir ifadesiyle devam eden açıklamalarda, Doğu Karadeniz’in sonraki süreçte daha sık ve şiddetli yağışlar yaşayabileceğine dikkat çekiliyor. “Yağışlar kısa sürede çok kuvvetli oluyor; bu da dere yataklarının taşıp kara yollarını da etkileyebilmesi anlamına geliyor” diyor Bektaş. Dereye inen yollar, şiddetli yağışlarda erozyon ve çökmeyle sonuçlanıyor; bu durum da altyapı zararlarını tetikliyor. Kuzey ve güney ilçelerini birbirine bağlayan karayollarının dere yatağına sıkıştırılması da tahribatı derinleştiriyor.

İklim değişikliğiyle uyum için atılması gereken adımlar arasında, doğal dere yataklarının korunması ve yerleşime kapatılmasının önceliklendirilmesi gerektiğine dikkat çekiliyor. Yerleşimin dere yataklarına kaydırılması doğru bir yaklaşım değildir ve bunun hızlıca ele alınması gerekiyor. Planlama süreçlerinde, şehirleşmenin kaydını tutan kararlar uygulanmadıkça taşkınlar kaçınılmaz görünüyor.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin iklim değişimine hazır olmadığı konusunda Bektaş, il afet risk raporlarının ve ilgili planların uygulanmamasının da riskleri artırdığını belirtiyor. AFAD’ın hazırladığı raporlar mevcut olsa da bütçe ve uygulamadaki eksiklikler nedeniyle taşkın mevsimi geldiğinde aynı konuları yeniden tartışıyoruz. İl risk azaltma çalışmaları ve il afet risk raporlarının hayata geçirilmesi için fazla bütçe ve kararlı uygulama gerekliliği vurgulanıyor.