Çölyak hastalığı nedir, belirtileri nelerdir? Çölyak hastaları neleri yememeli?

Çölyak hastalığı, genetik yatkınlık ve immün sistemin tahıllardaki gluten proteinine karşı verdiği aşırı tepki sonucu ortaya çıkan, ömür boyu süren kronik bir bağırsak hastalığıdır. Günümüzde dünya genelinde artış gösteren bu hastalık, sadece sindirim sistemiyle sınırlı kalmayıp birçok farklı belirtinin de gözlemlenmesine neden olur. Hastalık, ince bağırsakların mukozasında hasar oluşturarak besinlerin emilimini engeller ve böylece çeşitli vitamin, mineral ve enerji eksikliklerine yol açar. Bu nedenle erken teşhis ve uygun diyet tedavisi, hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde artırmaktadır.

Çölyak hastalığının belirtileri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilse de en sık karşılaşılan semptomlar arasında karın ağrısı, şişkinlik, ishal veya kabızlık, ani kilo kaybı, kronik yorgunluk, demir ve diğer minerallerde eksiklikler, ciltte döküntüler ve ağız yaraları yer alır. Bazı vakalarda ise hastalık sessiz seyredebilir ve belirti vermeden sadece rutin tıbbi kontroller sırasında tespit edilebilir. Bu nedenle, ailede çölyak hastalığı öyküsü olan bireylerin düzenli tarama yaptırması önemlidir. Erken tanı ve gluten içermeyen diyet, hastalığın ilerlemesini durdurmak ve bağırsakların onarımını sağlamak açısından kritik öneme sahiptir.

Çölyak Hastaları Neleri Tüketmemeli?

Çölyak hastaları, gluten içeren tüm gıdalardan uzak durmalıdır. Gluten, özellikle buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda yüksek miktarda bulunur ve vücuttaki bağışıklık sistemini tetikleyerek bağırsaklarda ciddi hasarlara neden olur. Bu nedenle, hastaların diyetlerinde gluten içeren gıdalardan kaçınması gerekir. İşte çölyak hastalarının özellikle uzak durması gereken bazı yiyecekler ve ürünler:

• Buğday içeren tüm ürünler: Ekmek, makarna, simit, kek, kurabiye, unlu mamuller, bisküvi ve hamur işleri.
• Arpa ve çavdar ürünleri: Malt içeren ürünler, bazı bira çeşitleri, arpa şerbetleri ve tahıl temelli gıdalar.
• Hazır ve işlenmiş gıdalar: Kraker, bulyonlar, hazır çorbalar, bazı soslar ve tatlılar, özellikle gluten içeriği etiketinde belirtilmemiş ürünler.
• Unlu mamuller ve atıştırmalıklar: Normal unla yapılan her türlü pasta, kek, kurabiye ve hamur işleri.
• Bulgur ve irmik ürünleri: Özellikle pilav ve kahvaltılık tahıl karışımlarında bulunabilir.

Çölyak hastalığında, gluten içermeyen alternatifler tercih edilmelidir. Mısır, pirinç, patates, karabuğday ve teff gibi doğal olarak gluten içermeyen tahıllar ve ürünler, güvenle tüketilebilir. Ayrıca, et, balık, tavuk, süt ve süt ürünleri, meyve ve sebzeler, kuruyemişler ve baklagiller gibi doğal ve işlenmemiş gıdalar, sağlıklı beslenme açısından önemlidir. Günümüzde, glutensiz ürünler ve ekmekler de marketlerde geniş bir yelpazede bulunabilmekte ve çölyak hastalarının yaşam kalitesini artırmaktadır.

Unutulmamalıdır ki, glutenli ürünlerin yanlışlıkla tüketilmesi, bağırsaklarda ciddi hasarların oluşmasına ve hastalığın alevlenmesine neden olabilir. Bu nedenle, çölyak hastalarının etiketleri dikkatli okuması ve gluten içeriği konusunda bilinçli davranması büyük önem taşır. Ayrıca, çölyak hastaları, diyetlerini düzenlerken mutlaka bir diyetisyen veya gastroenterologdan destek almalı ve yaşam tarzlarına uygun, dengeli ve sağlıklı beslenmeye özen göstermelidir.