Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonunu Anlamak: Belirtiler, Risk Faktörleri ve Uzun Vadeli Korunma

İdrar yolu enfeksiyonu (İYE), çocukluk çağında sık karşılaşılan bir durumdur ve erken fark edilmediğinde böbreklere zarar verebilecek ciddi sonuçlar doğurabilir. VM Medical Park Pendik Hastanesi Çocuk Nefroloji Uzmanı Prof. Dr. Duygu Övünç Hacıhamdioğlu, İYE’nin belirtileri, risk faktörleri, tanı ve tedavi süreçleri ile uzun vadeli korunma yöntemlerini ebeveynlerin bilmesi gereken önemli noktalar olarak paylaştı.

Üst İYE’nin böbreğe uzanması piyelonefrit, alt İYE’nin ise mesanede sınırlı kalması sistit olarak tanımlanır. Kız çocuklarının, özellikle 1 yaşından küçük sünnetsiz erkeklere kıyasla daha yüksek risk altında olduğu belirtiliyor. Ayrıca aile öyküsü, ürolojik anormallikler, mesane ve/veya bağırsak disfonksiyonu, mesane kateterizasyonu, obezite ve immün yetmezlik gibi faktörler de riskleri artırabilir.

Ateş ve kusma gibi klinik bulgular İYE’nin varlığını işaret edebilir. Alt İYE belirtileri arasında idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma ve yeni başlayan gece ıslatma gibi semptomlar öne çıkar. Ancak 2 yaşından küçük çocuklarda ateş ve genel klinik tablo üst İYE’yi düşündürebilir; bu yüzden ayrıntılı değerlendirme kaçınılmazdır. Bu yaş grubunda huzursuzluk, iştahsızlık veya büyüme geriliği gibi bulgular da önemli ipuçlarıdır.

Tanı konması için önce fiziksel muayene ardından laboratuvar tetkikleri gerekir. Ön tanı için idrar tetkiki kullanılır ve kesin tanı, temiz yakalama veya kateterle alınan idrar örneğindeki anlamlı bakteri üremesiyle konulur.

Geç kalınan tedavi, böbrekte kalıcı hasar riskini artırabilir. Bu nedenle üst idrar yolu enfeksiyonunun potansiyel komplikasyonları arasında böbrek skarlaşması ve uzun vadeli sonuçlar yer alır; bunlar arasında hipertansiyon, böbrek fonksiyonlarında azalma ve proteinüri sayılabilir. Tekrarlanan enfeksiyonlar ve tedavide gecikme bu riski daha da yükseltebilir.

EK olarak, ileri tetkikler gerekebilecek durumlar arasında anatomik veya fonksiyonel bozukluklar, böbrek taşı, kist veya yabancı cisim gibi problemler bulunabilir. Aile öyküsü, büyüme-gerilik, hipertansiyon ve antibiyotiklere beklenen yanıtın alınamaması gibi göstergeler de ek tetkikleri gerektirebilir.

Uzun vadede alınacak önlemler arasında, ailenin İYE riskini anlaması ve ateş ya da idrar yolu semptomlarında acil tıbbi yardım çağırması öne çıkar. Tekrarlayan İYE olasılığı olduğunda doğuştan gelen böbrek ve idrar yolları anomalilerini incelemek faydalı olabilir. Mesane ve bağırsak fonksiyonlarının düzenli korunması için şu öneriler önemlidir: yeterli sıvı alımı, planlı tuvalet alışkanlığı, idrar yaptıktan sonra kısa süreli tekrar deneme, gazlı içecekler ve kafein gibi tetikleyicilerden uzak durma; kabızlık için gerekli durumlarda laksatif kullanımı; ayrıca kız çocuklarında temizlikte önden arkaya yönelim ve ayakta duş uygulamasının tercih edilmesi gibi pratik önlemler.

İYE olan çocuklarda ailelerin bilinçlendirilmesi ve belirtiler için hızlı müdahale hayati önem taşır. Tekrarlayan vakalarda ise özel tetkikler ve gerektiğinde multidisipliner yaklaşım uygulanabilir.