Canhasan 3 Höyüğü’nde Neolitik Dönemin Sokak Ağına Dair Anlamlı Keşifler

Karaman’da, Çatalhöyük’ten yaklaşık 750 yıl öncesine tarihlenen Canhasan 3 Höyüğü keşfi, neolitik dönemin mimari ve kentleşme pratiklerini yeniden düşündürüyor. Alaçatı köyündeki bu höyükte yürütülen yeni sezon kazılarında, evler arasındaki bir boşluğun geçiş amacıyla kullanıldığına işaret eden bulgular ortaya çıktı. İnsanların evler arasında dolaşmasına hizmet eden bu boşluk, sokak benzeri bir form olarak değerlendiriliyor.

Doç. Dr. Adnan Baysal başkanlığındaki ekip, Canhasan 3 Höyüğü’nün çanak çömleksiz Neolitik Dönem’e tarihlenmesi nedeniyle mimari gelişimin farklı bir kırılıma uğradığını vurguluyor. “Çatalhöyük’te sokaklar yokken Canhasan 3’teki boşluklar, dönemin yaşam biçimini ve mekan organizasyonunu net bir şekilde ortaya koyuyor” diyor. Höyüğün mevcut yapısında her bir evin duvarları ayrı duruyor; ocakların konumu ise klasik Çatalhöyük konumlarından farklı görünüyor ve bu durum, alanın fonksiyonelliği konusunda yeni soruları beraberinde getiriyor.

“Canhasan 3’te görünen mimari unsurlar,” diyen Baysal, “evler arasındaki geçiş alanı, bir sokak gibi düşünülebilecek boşluklar, çok ender rastlanan bir mimari form olarak karşımıza çıkıyor. Bu bulgu, Orta Anadolu neolitiğinde nadir görülen bir özelliğe işaret ediyor” ifadelerini kullanıyor. Şu anki analizler, bu alanın hayvanları koruma veya başka bir işlev için tasarlandığı ihtimalini de gündeme getiriyor; fakat net fonksiyon henüz belirlenememiş durumda.

Çalışmalar, höyüğün toplam üç höyükten oluştuğunu ve bu bölgede binlerce yıllık bir tarih boyunca insanların uydu bir köyle yakın ilişkisini sürdürdüğünü gösteriyor. Baysal, bu süreçte suyun, bereketli toprakların ve su kaynaklarının belirleyici unsurlar olduğunu belirterek, “Neolitik Dönem’den Kalkolitik Dönem’e, oradan Tunç ve Demir Çağı’na uzanan evrimin izleri, 1 kilometrekarelik bir alanda yaşayan insanların hareketliliğini ve yerleşim tercihlerini açıklığa kavuşturuyor” diye konuştu.

Çalışmalarda elde edilen hayvan kemikleri, özellikle bataklık çevresindeki kuş türleri ile büyükbaş hayvanların izlerini gösterirken, bitki kalıntılarının analiz edilmesiyle coğrafya, jeoloji ve botanik bulgularının entegre bir şekilde yaşam alanını daha net ortaya koyması hedefleniyor. Bu entegre yaklaşım, Canhasan 3 Höyüğü’nün nümerik ve nitel bulgularını bir araya getirerek bölgenin eski yaşam koşullarını yeniden tanımlamaya yardımcı olacak.