Alzheimer hastalığı tedavisinde yeni molekül

Alzheimer hastalığı beyin hücrelerinin yavaş yavaş ölümü ile seyreden öncelikle bellek fonksiyonlarının etkilenerek unutkanlık bulgusu ile ortaya çıkan bir demans türüdür. Bu köşede Alzheimer hastalığı ve diğer tür demanslarla ilgili çokça yazı görüyorsunuz. Çünkü çalışma alanı demans olan bir nöroloji uzmanı olarak bu konudaki bütün gelişmeleri çok sıkı takip ettiğimden yorumlarımla birlikte sizlerle paylaşmaya özen gösteriyorum. Alzheimer hastalığının kendisine yönelik kullanılan FDA onayı almış iki tane molekül var. Bunların bir tanesi öğrenme enzimi olan asetikolin miktarını, sinaptik aralıkta (beyin hücrelerinin birleştiği ve birbirleri ile iletişim kurduğu bölge) artırmak için kullanılıyor. Diğer ise beyin hücre ölümünü yavaşlatmak üzerine etkili bir molekül. Alzheimer hastalığının tedavisinde 17 yıldır FDA’dan onay almayı başarabilen başka bir molekül yok. Yani diğer bir deyimle bu süre içerisinde başarılı olma ihtimali kanıtlanan bir molekül bile bulunamadı. Hastalığın temelinde yatan patolojinin beyin hücreleri arasında biriken beta amiloid plakları ve beyin hücrelerinin içerisinde biriken fosforilize tau yumakları olduğu düşünülüyor. Patolojiyi hedefleyen birçok ilaç üzerinde çalışılmasına rağmen bir tanesine bile onay alınamamıştı.

Aducanumab beyin hücreleri arasında biriken beta amiloid plaklarını hedef alan bir antikor. Bu molekülle ilgili ENGAGE ve EMERGE isimleriyle iki çalışma yapıldı. Bu çalışmaların sonunda ilacın tedavide belirgin bir farklılık yaratmadığı düşünülerek Mayıs 2019’da çalışmalar durduruldu. Biogen firması daha sonra sonuçları tekrar yorumladığında, düşük dozda etki göstermeyen molekülün yüksek dozda etki gösterdiğini saptadı. Bunun üzerine Mart 2020’de eski çalışma hastalarının uzun dönemli etkilerini incelemek üzere EMBARK çalışması başlatılırken (2023’de tamamlanması bekleniyor fakat COVID nedeniyle şu an durdu) aynı zamanda Temmuz-2020’de onay alabilmek için FDA’e başvurdu. FDA ilacın piyasaya sürülmesi ile ilgili kararı 7 Mart 2021’de açıklayacağını duyurdu. Eğer bu molekül Alzheimer hastalığı ve diğer demanslar için onay alırsa 17 yıldır bu alanda onaylanmayı başaran ilk molekül olacak.

Peki Aducanumabın diğer moleküllerden farkı ne? Alzheimer hastalığının patolojisine yönelik yani beta amiloid plaklarını yok etmek üzerine onay alabilen ilk molekül olacak. Patolojide diğer yer alan fosforilize tau yumakları ile ilgili de yürütülen çalışmalar mevcut. Bu molekülün onay alması diğerleri için de cesaretlendirici olacaktır. Aducanumab erken evre Alzheimer hastaları üzerinde etkili görülmüş. Bazı ev işlerinin yapılması, temizlik, basit yemeklerin hazırlanması ve bazı günlük aktivitelerin devam ettirilmesi gibi fonksiyonların daha uzun süreli korunması üzerine etkili olduğu gözlenmiş. Bu molekülün uygulaması ayda bir intravenöz enjeksiyon yani damardan verilerek oluyor. Bu da uygulamayı zorlaştırıyor tabi. Bir de belli aralıklarla MR takibi ile amiloid plaklarının olduğu bölgelerde yan etki olarak ödem veya kanama gelişip gelişmediğinin izlenmesi gerekiyor. Bunlar da ilacın zorlukları. Son olarak belirtmek istediğim, bu ilacın da mucize olmadığı ama 17 yıldır hiçbir ilacın onay alamadığı Azheimer hastalığı tedavisi için bir gelişme olduğudur. Covid19 pandemisi dolayısıyla tüm çalışma bütçeleri aktarılmışken Alzheimer çalışmalarının yavaşlaması hepimizi üzdü. Dilerim kısa sürede hızla tedavi çalışmalarına devam edebiliriz.

DR. SEVDA SARIKAYA / Akşam GAZETESİ