Aksu Zindan Mağarası: Bizans Kırsal Manastırının Sırları ve İnşaat Detayları

İsmini aldığı zindan mağarası önünde yer alan kalıntılar, bölgenin geçmişine ışık tutan izler taşıyor. Zamanla tahrip olsa da kilisenin kalıntıları, kırsal toplulukların dini, kültürel ve sosyal yaşantısına dair önemli ipuçlarını günümüze getiriyor. Uzunlamasına dikdörtgen bir plana sahip olan yapı, tipik bir bazilika örneğini andırıyor ve geniş bir manastır kompleksinin merkezinde konumlanmış durumda bulunuyor.

Günümüze uzanan bu yapı, Bizans dünyasındaki kırsal manastır yaşamını anlamak açısından son derece değerli bir kaynak olarak öne çıkıyor. Arkeoloji bölümünden Dr. İbrahim Acuce, bu alanı AA muhabirine anlatırken, demirci atölyeleri ve şarap işliklerinin bölgede dikkat çekici izler olarak görüldüğünü ifade etti. Yangın sonrasında kilise kısmen kullanılamaz hale gelse de kutsal alan tamamen terkedilmedi; ana kilisenin naosunda inşa edilen bir şapel, kilise içinde kilise formunu taşıyan yeni bir topluluk ibadetine işaret ediyor.

Şapel inşasının amacı, daha küçük topluluklara hitap etmek olarak tasarlanmıştı. Bu durum, manastırın işlevleri arasındaki geçişleri ve tapınma ile üretim faaliyetlerinin aynı yapıda buluşmasını gösteriyor. Şapel ve batı yönündeki şarap işlikleri ile atölyeler, keşişlerin kaldığı hücrelerle birlikte, bu yapının çok katmanlı bir işlevselliğe sahip olduğunu ortaya koyuyor.

Manastırın inziva eden keşişlerin konakladığı hücre bölümleri, duvarlarda gözlenen geç dönem fresko izleriyle de destekleniyor. Bu freskler, kutsal mekanın yüzyıllar boyunca süregelen dini geleneklerini yansıtıyor ve yapının farklı evrelerde yeniden işlev kazanabileceğini gösteriyor. Aziz tasvirleri ve dini sahnelerle zenginleşen duvar resimleri, yapının Bizans döneminde kırsal manastır yaşamını somut biçimde temsil ettiğini gösteriyor. Hem ibadet hem üretim faaliyetlerini bir arada barındıran bu yapı, bölgenin Bizans dünyasındaki kırsal yaşamını anlamak için önemli bir referans olarak kabul ediliyor.

Araştırmacı görüşleri doğrultusunda, Bizans döneminde ve Erken Hristiyanlık mimarisinde üç yapraklı yonca şeklindeki trikonkhos planlı apsisinin kiliselerin mimari tarihinde nadir bir örnek oluşturduğu belirtiliyor. 2002 ile 2021 yılları arasında bu alanda dönemsel sondaj kazılarının yapıldığı hatırlatılıyor.