Aileden bir hastanın bakımını üstlenmek yaşlandırıyor

Tüm dünyada yaklaşık 60 milyona yakın demans hastası olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’deki tahmini rakam ise 800bin civarında. Bu kadar çok hastaya bakım verecek profesyonel eleman olması, olsa da herkesin bunu karşılayabilecek maddi güçte olması mümkün değil. Daha önce de defalarca bahsettiğim gibi ABD’de araştırma bütçelerinin çoğu bu hastalığa ayrılıyor.

Çünkü hastalığın kendisinin neden olduğu harcamalar, araştırma bütçelerinden çok daha fazlası ve giderek artıyor. Bu nedenle bir an önce tedavisinin bulunmasını istiyorlar. Hastaların yakınları (eş, evlat, gelin, torun gibi) tek başına bakım vermek zorunda kalıyor. Yapılan iş ‘unpaid work-ödeme yapılmayan iş’ olarak adlandırılıyor ve bu da ekonomiye bir yük getiriyor.

Bugün bahsedeceğim araştırma olayın başka bir boyutunu ele alıyor. Wisconsin’da yapılan bu çalışmada yakınlarından birisine hastabakıcılık yapmanın, yaşlanma üzerine etkisine bakılmış. Dr. Litzelman’ın yürütücülüğünü üstlendiği çalışmaya, Wisconsin eyaletinden son 12 ay içerisinde hasta olan bir yakınına bakım veren 240 kişi ve bu kişileri kıyaslamak için de kontrol grubu olarak hasta bakımı vermeyen ama benzer özelliklere sahip (yaş, cinsiyet, genel sağlık durumu gibi) 98 kişi kabul edilmiş. Katılımcılara genel sağlık muayenesi, yüz-yüze görüşme, hastalarına bakma süreleri/stres ve zorlanma seviyeleri gibi konuları içeren bir anket uygulanmış. Ayrıca katılımcıların her birisinden kan ya da tükürük örneği alınarak telomer uzunluğu ölçümü yapılmış.

Telomer, kromozomların uçlarını kapak gibi kapatarak koruyan, DNA’nın replikasyon sürecinde önemi olan ve yaşlanmayla birlikte boyu kısalan protein yapılardır.

Katılımcı profili incelendiğinde, hastalarına bakım verenlerin 2/3’ünün kadın olması da üzerinde düşünülmesi gereken apayrı bir konu. Sadece stres düzeyi-telomer boyu ilişkisi değerlendirildiğinde, katılımcılardan stres skoru 7-11 arasında olanların, stres skoru 6’dan küçük olanlara oranla ortalamada daha kısa telomere sahip oldukları tespit edilmiş.

Hastaya bakım verilen saatlerin uzunluğu ile telomer boyu arasında da ters bağlantı tespit edilmiş. Yani hastaya ne kadar uzun saatler bakım verilirse, telomer boyu o kadar kısalıyor. Bir başka ilginç bulgu da bakım verilen kişinin yaşı küçükse (engelli bir çocuğa bakım veren ebeveynler gibi) bakım veren kişinin telomerlerinin etkilenme olasılığı daha yüksek. Bunu ayrıca engelli bir çocuğa sahip olmanın getirebileceği depresyon ve başka sıkıntılarla ilişkili olabileceği düşünülüyor. Bir de hasta yakını bakım verirken ne kadar çok zorlanıyorsa, telomer boyunun kısalma olasılığı da o kadar fazla olabiliyor.

Ortalama olarak değerlendirildiğinde, zorlu bir hastaya bakım vermenin neden olacağı telomer kısalmasının 7-10 yıl gibi bir erken yaşlanmaya eşit olabileceği öne sürülüyor.

Yıllardır Alzheimer hastaları ve onlara bakım verenlerle yakından çalışmış bir uzman olarak yaşadıkları sıkıntıları, hayatlarının bu süreçte nasıl alt-üst olduğu, yaşadıklarını anlayabilecek farkındalıkta çok az insan bulunduğunu gözlemliyorum.

İhtiyaçlarına karşılık verecek kurumların yetersizliği de sıkıntılarını katlıyor. Bu konuda verdiğim her mesajda dilediğim gibi; umarım mesajımız ilgili yerlere ulaşır.

DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ