17 Ağustos Marmara Depremi’nin 26’ncı yılı: Gerçek ölü sayısı hâlâ muamma

26 yıl önce Marmara Bölgesi’nin derin yarası olan 17 Ağustos 1999 depremi, Kocaeli’nin Gölcük ilçesinde başladığı için “asrın felaketi” olarak anılmaya devam ediyor. Saat 03.02’de 45 saniye süren 7,4 büyüklüğünde deprem, özellikle Kocaeli, Yalova, Sakarya, İstanbul ve Düzce bölgelerini vurdu; sarsıntı milyonlarca insanı etkiledi.

TBMM Deprem Riskinin Araştırılması Komisyonu’nun Temmuz 2010 raporuna göre, depremden etkilenenler arasında yüzlerce bin yetişkin ve çocuk bulundu. Evler ve iş yerleri büyük ölçüde zarar görürken, yüzbinlerce insan evsiz kaldı. Ayrıca yüz binlerce konut ve iş yeri hasar gördü; milyonlarca kişi farklı düzeylerde yaşamlarını sürdürmek zorunda kaldı.

İstanbul’da 454 kişi yaşamını yitirdi ve yaralı sayısı binlerce kişiye ulaştı. Ayrıca Yalova, Düzce ve Gölcük’ten getirilen yaralılar nedeniyle can kayıpları toplamda 981’e yükseldi. Kentte yaklaşık 41 bin konut ve iş yerinde hasar meydana geldi; bu yapıların 18 bin 162’si orta veya ağır hasarlıydı ve oturulamaz durumdaydı.

Okullarda ve kamu binalarında ciddi zararlar kaydedildi. İstanbul genelinde 3 bin 171 okuldan 820’si hasar gördü; bunlardan 118’i orta, 13’ü ağır hasarlı olarak sınıflandırıldı. Yaklaşık 10 bin kamu binasından 1.137’si az, 387’si orta, 37’si ağır hasarlı olarak raporlandı. Avcılar, depremden en çok etkilenen ilçeler arasında yer aldı; 270 kişinin hayatını kaybettiği bölgede çok sayıda kişi yaralandı ve yüzlerce konut ile iş yeri yıkıldı ya da ağır hasar gördü.

Depremin ardından yürütülen kentsel dönüşüm çalışmaları, bakanlıklar, TOKİ ve yerel yönetimlerin iş birliğiyle hız kazandı. Yıkılan alanlarda yeni, deprem yönetmeliğine uygun konutlar inşa edildi, okullar ve hastaneler güçlendirildi. Hafif hasarlı yapılar ise güvenli hale getirilecek şekilde yenilendi.

Gerçek ölü sayısının hâlâ meçhul olduğu konusunda uzun süreli tartışmalar sürüyor. Resmi verilere göre 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nde 18.373 kişi hayatını kaybetti, 48.901 kişi yaralandı ve 5.840 kişi kayboldu. Ancak bağımsız kaynaklar ve sivil toplum kuruluşları, gerçek can kaybının bu rakamlardan çok daha yüksek olduğuna işaret ediyor. Jeoloji Mühendisleri Odası, resmi olmayan verilerle ölü sayısını yaklaşık 50.000 olarak bildirirken, bazı araştırmalar 45.000’e kadar yükseldiğini gösteriyor. Bu farklar; kayıpların ilk günlerde kayıtlara geçmemesi, kimliklerin belirlenememesi ve afet sonrası arama-kurtarma ile raporlama süreçlerindeki eksikliklerden kaynaklanıyor. Bu nedenle, resmi olarak 18.373 ölüm kaydı bulunsa da bağımsız kaynaklar ölü sayısının 45.000–50.000 arasında olduğunu öne sürüyorlar.