Yetersiz uyku Alzheimera zemin hazırlıyor!

Akşam Gazetesi’nden Sevda Sarıkaya’nın yazısı…

Gün içi kısa uykuların da hafıza için önemi kanıtlanmış durumda. Uyku ihtiyacı kişiye göre değişmekle birlikte günlük ortalama 7-9 saat arası diyebiliriz. Gençlerde uyku ihtiyacı daha fazlayken, yaşla birlikte uyku ihtiyacı da azalıyor.

Atalarımızın ‘uyusun da büyüsün’ sözü, bebeklik döneminde geceleri salınan büyüme için gerekli hormonlar düşünüldüğünde çok doğru bir söz. Uyku problemleri birçok sağlık sorununa yol açabiliyor. Daha önce de yetersiz uykunun Alzheimer hastalığına zemin açabileceği ile ilgili çalışmalar yapıldı. Bu ay Neurology dergisinde yayımlanan bir başka çalışmada bu durumun nedenini ortaya koymaya yönelik ipuçları veriyor. Bu çalışma bir grup sağlıklı, genç erkek katılımcı üzerinde yapılmış. Ortalama yaşı 22 olan 15 erkek katılımcı, çalışmanın ilk bölümünde iki gece sağlıklı bir şekilde uyumuşlar. Daha sonrasında bir gece boyunca uykusuz bırakılmışlar. Çalışmanın her iki bölümünün sonunda kan testi yapılmış.

Tau proteini Alzheimer hastalığında beyinde biriken proteinlerden birisi. Katılımcıların uykusuz kaldıkları dönemde kanlarındaki tau seviyesi yüzde 17 artarken, iyi uyudukları dönemde sadece yüzde 2 artış gözlenmiş. Alzheimer hastalığının belirteçlerinden olan amiloid beta proteini seviyesinde ise bir değişiklik tespit edilememiş. Çalışmanın yürütücülerinden Dr. Cedernaes durumu şu şekilde açıklıyor; Beyin hücreleri aktif oldukları dönemde daha fazla tau proteini üretirler. Eğer bir gün içerisinde uyumamız gereken sürenin çoğunu uyanık olarak geçirirsek, beyin artmış olan tau proteini temizleyecek vakti bulamaz. Dr. Cedernaes’in bu açıklamasını daha iyi anlamak için birkaç ekleme yapacağım. Beynimizde fazla olan ve toksik etki yaratacak maddeleri temizlemeye programlanmış özel hücreler var. Daha çok geceleri aktif olan bu hücreler, yetersiz uyku durumunda görevlerini tam olarak yapamıyorlar.

Örneğin Alzheimer hastalığına sebep olan önemli proteinlerden beta amiloidin fazlası bu hücreler tarafından temizleniyor.

Hatta Alzheimer hastalığının patogenezinde, beyindeki atık maddeleri temizleyen bu hücrelerin fonksiyonlarında bir bozulma olabileceği de düşünülüyor.  Öne sürülen başka bir teori ise tau proteinin hasarlı beyin hücrelerinden salındığı. Örneğin kafa travması olduğunda kandaki tau seviyesinde artış gözlenebiliyor. Uykusuzluğun Alzheimer hastalığına nasıl zemin hazırladığı ile ilgili daha fazla çalışma planlanması gerekiyor. Gençlerde böyle bir etkiye sebep olan uykusuzluğun daha ileri yaşlarda ve uzun süreli olduğunda neler yapabildiğini daha net görebilmek için yeni çalışmalar gerekli. 

Sevda SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ