Uzmanlar Deniz Isı Dalgaları Hakkında Uyarıda Bulundu

Uzmanlar “Deniz Isı Dalgaları” Konusunda Uyarıda Bulundu

Uzmanlar, iklim değişikliğinin etkisiyle artan atmosfer ve deniz suyu sıcaklıklarının “deniz ısı dalgaları”na yol açtığını vurguluyor.

Fırtına ve Kasırgalar Oluşturabilir

Deniz ısı dalgalarının, daha yüksek deniz suyu sıcaklıklarına ve aşırı hava olaylarına, özellikle fırtınalar ve kasırgalar gibi doğal afetlere neden olabileceği düşünülmektedir.

Deniz Yüzey Suyu Isınıyor

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) verilerine göre, 2024’ün ilk 10 ayında küresel ortalama deniz yüzey suyu sıcaklığı, uzun yıllar ortalamasının 0,99 derece üzerinde seyretti. Bu dönem, deniz yüzey suyunun en sıcak olduğu ocak-ekim aralığı olarak kaydedildi. Bu sıcaklık artışları, bilim insanları tarafından iklim değişikliği etkisiyle deniz suyu sıcaklıklarında normalin üzerinde ya da altında kısa süreli değişimler şeklinde tanımlanan “deniz ısı dalgaları”nın daha sık ve şiddetli hale geldiğini gösteriyor.

Ciddi Tehdit

Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Bilimleri Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Şükrü Turan Beşiktepe, iklim değişikliği nedeniyle deniz suyu sıcaklıklarında düzenli bir artış gözlemlendiğini, özellikle yaz aylarında denizlerdeki ani sıcaklık değişimlerinin deniz ekosistemlerini ciddi şekilde tehdit edebileceğini belirtti. Beşiktepe, deniz suyu sıcaklıklarının yıllık ortalamada Ege Denizi’nde 0,05, Marmara Denizi’nde 0,064, Karadeniz’de 0,06 ve Akdeniz’in genelinde 0,04 derece arttığını bildirdi. Ayrıca, ısı artışının önemli bir etkisinin “deniz ısı dalgaları” olduğunu vurguladı:

• “İklim değişikliğinin etkisiyle ‘deniz ısı dalgaları’ oluşmaya başladı. Bu, deniz suyu sıcaklığının mevsimsel ortalamanın yüzde 10’unu aşarak en az 4-5 gün boyunca yüksek seyretmesi veya yine yüzde 10 daha düşük seyretmesi durumudur. İlk olarak 2009’da yayımlanan bir çalışmada, Akdeniz’de deniz suyu sıcaklığının belirli bir süre için anormal yükselmesi kaydedilmiştir.”

Süper Deniz Isı Dalgaları Kavramı

Büyük ve kalıcı deniz ısı dalgalarının ısı akışlarını önemli ölçüde artıracağı ve son yıllarda Akdeniz’de görülen “Medicanes” adı verilen tropikal kasırgalara benzer atmosferik düşük basınç sistemlerinin yoğunlaşacağı öngörülmektedir. Beşiktepe, bu durumun atmosferik siklonların özelliklerini, yoğunluk, rota ve karaya çıkış konumlarını önemli ölçüde etkilediğini belirtti. Ayrıca, şunları ekledi:

• “Yoğun ve kalıcı deniz ısı dalgalarının duyarlı ve gizli ısı akışlarının toplamını yaklaşık yüzde 50, rüzgar hızını yüzde 15 ve yağış seviyesini yüzde 44 artırabileceği gösterilmektedir. Bu durum, özellikle değişen bir iklim bağlamında derin sosyoekonomik etkiler yaratabilir.”

El Nino ve Kuzey Atlantik Salınımı

El Nino ve Kuzey Atlantik salınımı gibi küresel atmosfer olaylarının, deniz ısı dalgalarının başlamasında büyük rol oynadığına işaret eden Beşiktepe, sözlerini şöyle sürdürdü:

• “İklim değişikliği ile birlikte bu tür ekstrem olayların sıklığı ve şiddeti artmaktadır. Denizlerin fiziksel özellikleri, bu olayların süresi ve şiddetini etkileyen önemli faktörlerdir. Denizden atmosfere olan geri besleme nedeniyle, denizlerdeki ani sıcaklık artışlarının atmosfer olaylarını etkilemesi kaçınılmazdır. Hava tahmin modellerinin deniz ısı dalgalarını dikkate alması, tahminlerin doğruluğu açısından kritik öneme sahiptir. Çünkü meteoroloji istasyonları çoğunlukla karada bulunmaktadır ve denizler çok az takip edilmektedir.”

3 Kat Arttı

Beşiktepe, atmosfer sıcaklığındaki yükselme eğilimiyle paralellik gösteren deniz ısı dalgalarının sıklığının ve şiddetinin 2009’dan bu yana 3 kat arttığını ve “süper deniz ısı dalgaları” kavramının bilim literatürüne girdiğini kaydetti. Deniz ısı dalgalarının uzun süreli etkilerinin yıkıcı olabileceği uyarısında bulunan Beşiktepe, “2020 yılında Karadeniz’de 120 gün, 2019’da Marmara’da 90 gün ve 2021’de Ege’de 68 gün süren deniz ısı dalgaları gözlemlendi. Bu durum, Marmara Denizi gibi hassas ekosistemlerde müsilaj gibi sorunları tetikleyebilir. Marmara Denizi’nde ortalama sıcaklığın 2-3 derece üzerine çıkan haftalık, aylık ısınmalar, deniz ısı dalgası olarak tanımlanabilir. Uzun süren bu olaylar, özellikle Marmara gibi hassas ekosistemlerde büyük hasara neden oluyor. Marmara ve Karadeniz gibi tabakalı denizlerde ısı dalgaları daha uzun sürebiliyor. Yüksek deniz suyu sıcaklıkları, müsilaj oluşumunu tetikleyen faktörlerden biri olabilir. Bizim araştırmalarımız da bu bağlamda sıcaklık artışının müsilaj üzerindeki etkilerini anlamaya yönelik.”

Atmosferik Olaylar ve Yağış Rejimine Etkisi

Deniz ısı dalgalarının en yoğun ve şiddetli yaşandığı dönemlerin 2019 ve 2023 yılları olduğu bilgisini veren Beşiktepe, iklim değişikliğinin sıcak noktası olan Akdeniz’in özellikle son on yılda yoğun deniz ısı dalgalarına maruz kaldığını ifade etti. Model projeksiyonları, küresel ısınmanın Akdeniz’de daha uzun süreli ve daha yoğun deniz ısı dalgalarına yol açacağını öngörüyor. Bu durum Türkiye’deki yağış rejimlerinde dengesizliklere yol açarak, bölgelerin fiziki yapılarından dolayı Karadeniz’de aşırı yağış, Akdeniz’de ise kuraklık gibi olayların şiddetini artıracaktır. Deniz ısı dalgalarının bulunduğu bölgelerde atmosfer sıcaklığını artırarak, fırtınalar ve kasırgalar gibi aşırı hava olaylarına neden olabileceği ve su döngüsünü bozabileceği, karada sel, kuraklık ve orman yangını olasılığını artırabileceği belirtiliyor.

Yıllık 3 Milyar Dolar Kayıp

Deniz ısı dalgalarının denizdeki ekonomik türleri olumsuz etkilediği ve yıllık yaklaşık 3 milyar dolar kayba neden olduğu kaydedilmektedir. Beşiktepe, “Midye ve balık çiftliklerinde ani sıcaklık yükselmesiyle toplu ölümler görülebilir. Özellikle Karadeniz’de yetiştirilen somon gibi soğuk su türleri, 3-4 derecelik uzun süreli sıcaklıklara maruz kaldıklarında ciddi ekonomik kayıplar yaşayabilmektedir.”

Yüksek Sıcaklıklar Canlı Ölümlerine Neden Oluyor

Akdeniz’deki soğuk su mercanlarının ısı dalgalarından büyük zarar gördüğü ve deniz tabanında yaşayan tüm canlıların, tıpkı mercanlar gibi yüksek sıcaklıklar nedeniyle ölüme kadar uzanan ciddi bir tehdit altında olduğu vurgulanmaktadır. Beşiktepe, sözlerini şöyle tamamladı:

• “Deniz ısı dalgalarının ülkemiz denizleri üzerindeki etkilerini anlamak için araştırma kapasitesini artırmak, yeterli gözlem sistemleri oluşturmak ve önlem almak amacıyla yeni tahmin sistemleri kurmak gerekmektedir. Bilim insanları, politika yapıcılar, yerel yönetim organları, özel sektör ve sivil toplum gibi çok çeşitli paydaşlar, deniz ısı dalgalarıyla ilgili farkındalık oluşturarak etkilerini azaltmaya yönelik uyum stratejileri geliştirebilir.”

Kaynak: Anadolu Ajansı (AA)