Türkiye’nin Tek Ters Lale Koleksiyon Bahçesi ve Koruma Çalışmaları

Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde Bulunan Ters Lale Koleksiyonu

Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde, Türkiye’nin tek ve en kapsamlı ters lale koleksiyon bahçesi bulunuyor. Bu bahçede, çeşitli bölgelerden toplanmış toplamda 38 farklı ters lale türü yer alıyor. Bunların 34’ü ülkemizin çeşitli bölgelerinden, 4’ü ise yurt dışından temin edilerek koleksiyon kapsamında muhafaza ediliyor.

Çalışmalar ve Uzun Soluklu Geliştirme Süreçleri

Ziraat Mühendisi Meral Aslay, ters lalelerin kültüre alınması ve ıslah çalışmalarının 2006 yılından itibaren yoğun bir şekilde sürdürüldüğünü belirterek, “Bu çalışmalar oldukça uzun ve meşakkatli bir süreç gerektiriyor. Yeni melez çeşitleri elde etmek için 4 ila 7 yıl arasında zaman harcanıyor. Şu ana kadar 27 adet melez çeşit adayı geliştirilmiş durumda.”

Yasal İzinler ve Doğadan Toplama Süreci

Doğadan ters lale soğanlarının toplanması için, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü’nden (BÜGEM) resmi izin alınması gerekiyor. Aslay, “İzinler alınmadan doğadan bitki toplamı yapılmıyor. 2006 yılından itibaren Erzincan, Erzurum, Bitlis, Ardahan, Kars, Van, Hakkari, Elazığ, Malatya, Ağrı, Siirt, Şırnak, Adıyaman, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Edirne, Muğla, Bayburt, Tunceli, Gaziantep ve Hatay gibi birçok ilde toplamda 34 farklı türe ait materyalleri topladık. Enstitümüzün koleksiyon bahçesinde ise, 4 tür yurt dışından getirilmiş olup toplam 38 farklı tür bulunuyor.”

Koruma ve Gelecek Nesillere Aktarım

Erzincan’da Türkiye’nin tek ters lale genetik kaynakları bahçesi oluşturuldu. Ziraat Mühendisi Aslay, “Bu koleksiyon sayesinde 82 popülasyonun muhafazası ve sürdürülebilirliği sağlanmış durumda. Bu sayede doğal kaynaklarımızın biyoçeşitliliği korunuyor ve gelecek nesillere aktarılıyor. Ayrıca, bu çalışmalar, doğada azalan ters lale türlerinin korunmasına ve bilimsel araştırmalara temel teşkil ediyor.”

Toplum ve Sektör İçin Katkılar

Toplumun ters lale türlerini tanıması ve farkındalığın artırılması açısından da büyük önem taşıyan bu çalışmalar, aynı zamanda yeni kültürel çeşitlerin geliştirilmesine olanak tanıyor. Geliştirilen ters lale türleri, peyzaj ve süs bitkisi sektöründe kullanılabilecek. Ayrıca, kültür ortamlarında üretimi teşvik edilerek, doğadan izinsiz toplanmanın önüne geçilmesi amaçlanıyor.

Dünyada ve Türkiye’de Ters Lale Zenginliği

Ülkemizde, dünyada toplam 170 ters lale türü bulunurken, bunların 52’si doğal ortamda yetişiyor ve 29’u ise endemik türler arasında yer alıyor. Bu da Türkiye’nin ters lale açısından büyük bir genetik zenginliğe sahip olduğunu gösteriyor.

Yasaklar ve Cezalar

Türkiye’de, ters lalelerin yasa dışı yollardan yurt dışına çıkarılması kesinlikle engelleniyor. Aslay, “Doğadan izinsiz toplanan ve yurt dışına çıkarılan ters lalelerin cezaları, 2025 yılı itibariyle 577 bin liraya kadar çıkabiliyor. Bu yüksek ceza, doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilirliği adına önemli bir caydırıcı güç oluşturuyor.”

Enstitü ve Çalışma Alanları

Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, 1986 yılında kurulmuş olup, dünyada ters lale çalışmalarında öncü bir kurumdur. Enstitüde, 2 dönümlük alanda 1526 saksı ve 22 yetiştirme tavasında toplamda 38 türe ait materyal muhafaza ediliyor. Enstitü müdürleri ve uzmanlar, bu çalışmalarla hem yerli hem de yabancı bilim insanlarının ilgisini çekmeyi başarıyor.