Türk Aktivist Harun Tulunay’ın Mpox Salgını Deneyimleri ve Farkındalık Çalışmaları

Mpox Salgını ve Türk Aktivist Harun Tulunay’ın Deneyimleri

Özlem YURTÇU KARABULUT / İSTANBUL – 2022 yılındaki mpox salgını sırasında Avrupa’daki ilk hastalardan biri olarak yaşadığı tecrübeleri paylaşan Türk aktivist Harun Tulunay (36), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından hastalığın “Farkındalık yüzü” olarak tanınmasının ardından, DSÖ’nün geçtiğimiz hafta ikinci kez küresel acil durum ilan etmesi üzerine Demirören Haber Ajansı’na önemli açıklamalarda bulundu. Covid-19 günlerine geri dönüleceği endişesinin yersiz olduğunu vurgulayan Tulunay, “Hastalığım sırasında, benim de dahil olduğum klinik araştırmalarda etkinliği kanıtlanmış bir ilaç ve yüzde 95’e varan koruyuculuğu olan bir aşı ile karşılaştım. Yıllardır HIV ile yaşayan biri olarak söylüyorum; HIV değil, mpox yüzünden çok büyük ızdırap çektim. Kimsenin bu acıları yaşamasını istemem” dedi.

Dünya Sağlık Örgütü, Afrika’nın birçok ülkesinde ortaya çıkan yeni mpox salgını nedeniyle, 2022’den sonra ikinci kez, geçtiğimiz hafta küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. Önceki gün ise mpox’ın 2024 dalgasında ilk kez, Afrika dışındaki bir ülke olan İsveç’te bir vaka olduğu açıklandı. Vaka sayısının 17 bine ulaşması ve 500’den fazla ölümün gerçekleşmesiyle dünya yeniden salgın alarmına geçti. Londra’da yaşayan Türk aktivist Harun Tulunay, 2022’de yaklaşık 27 bini Avrupa’da olmak üzere 90 binin üzerinde vakaya ulaşan salgın sırasında, halk arasında maymun çiçeği olarak bilinen mpox virüsüyle enfekte oldu ve yaşadıklarını sosyal medya hesabından paylaşarak bir anda dünyanın gündemine oturdu.

Hastalık Süreci ve Tedavi Deneyimi

Avrupa’daki ilk hastalardan biri olarak teşhis edilen Tulunay, DSÖ’nün mpox bilinçlendirme yüzü olarak uluslararası birçok mecrada bilinçlendirme çalışmalarına katıldı. 2022’deki salgın sırasında Avrupa’daki ilk hastalardan biri olarak teşhis edilen ve DSÖ’de mpox’ın da içinde bulunduğu enfeksiyon hastalıkları komitesinde hasta temsilcisi olarak görev alan Tulunay, o günden bu yana mpox hakkında gelişmeleri Demirören Haber Ajansı’na değerlendirdi.

Tulunay, yaklaşık 10 yıl önce İngiltere’ye yerleşti ve 2016 yılında HIV teşhisi aldı. Hızla HIV tedavisine başlanması sayesinde virüs yükü sıfırlanarak hastalığının bulaştırıcılığı da ortadan kaldırıldı. Londra’da yaşamına devam eden Tulunay, pandeminin ilk dalgasında Covid-19’u da geçirdi. Ancak 2022 Haziran ayında mpox teşhisi ile hastaneye kaldırıldı. 11 gün hastanede kaldıktan sonra, hayatının yaklaşık 40 günü kabusa dönüştü. O sürecin hayatının en zor dönemlerinden biri olduğunu belirten Tulunay, “Halen DSÖ’de mpox’ın da içinde bulunduğu enfeksiyon hastalıkları komitesinde hasta temsilcisi olarak yer alıyorum. 2022 yılından bu yana, yani benim mpox hasta yüzü seçildiğim günden beri pek çok şey değişti. Birçok bilimsel çalışma yapıldı, özellikle hastalığın bulaşma yöntemleri ve tedavisine yönelik araştırmalar gerçekleştirildi. Daha önce hayvanlarda virüse karşı etkinliği kanıtlanmış, insanlarda ise yan etki profili belirlenmiş ama hastalarda hiç denenmemiş bir tedavi (tecovirimat), hastanede yattığım süreçte bana da verilmişti. Bu, hap şeklinde bir ilaç tedavisiydi. İlacı almaya başladıktan 5-6 gün sonra gözlerimi açabildim ve ağrım dindi” şeklinde konuştu.

Oxford Üniversitesi’nin Çalışmaları ve Aşıların Etkisi

Oxford Üniversitesi’nin öncülüğünde ilacın insanlarda virüse etkinliğinin kanıtlanması için büyük bir bilimsel çalışma başlatıldığını ve kendisinin de bu çalışmaya dahil edildiğini belirten Tulunay, “Platinum Trial” adlı bu çalışmanın İngiltere, ABD ve diğer ülkelerden yüzlerce hasta dahil edilerek uluslararası bir araştırmaya dönüştüğünü ifade etti. Hastanede yatarken uygulanan tedavimle ilgili verilerimin bu araştırmaya dahil edildiğini vurgulayan Tulunay, “Bunun dışında, pek çok hasta, benim gibi ağırlaşmadan geçiren hastalara bu ilaç tedavisi verildi ve etkinliği kanıtlandı. Ayrıca, geçmişte de kullanılan çiçek aşısının mpox’a etkili olduğu biliniyor. Bu aşı, uzun süredir önleyici tedavi olarak kullanılıyor ve birçok ülkede risk grubundaki hastalara dağıtılıyor. İki doz alındıktan sonra yüzde 95’e varan bir koruma sağladığı ortaya kondu” dedi.

Toplumsal Önyargılar ve Farkındalık Oluşturma İhtiyacı

Tulunay, hem mpox hem de HIV konusunda toplumda, özellikle Türkiye’de, hala önyargıların hakim olduğunu vurguladı. “Örneğin, kontrol altında ve tedavi altında tutulan HIV, artık risk yaratan, bulaşıcılığı olan bir hastalık değil. Emin olun, Covid-19 HIV’den daha riskli şu an. Mpox da aynı şekilde. 40 günlük bir deneyim yaşadım, bunun 11 günü hastanede geçti, 2 haftası evde karantinada kaldım ve 2 hafta sonra tekrar kendimi izole ettim. Bunun yarısında ağrı içinde kıvrandım. HIV ile yaşayan birisi olarak söylüyorum ki, HIV ile ilgili hiçbir sağlık problemi yaşamadım. Covid-19 nedeniyle de büyük bir sorun yaşamadım. Ama mpox’dan çok acı çektim ve o acıları kimsenin yaşamasını istemem” dedi.

Virüslerin Cinsiyet, Yaş veya Sosyal Statü Tanımadığına Dikkat Çekti

Tulunay, virüslerin cinsiyet, yaş veya sosyal statü gözetmediğini belirtti ve “Pek çok kadın ve çocuk da bu hastalığa yakalandı. 1960-70 yılından beri de bu virüsle enfekte olanlar var. Herkes ama herkes bu virüslerle karşılaşabilir. Hastaları bir ‘birey’ olarak, insan olarak algılamak gerekir. Bu eski bir virüs, genellikle Afrika’da görülen bir virüs. Biz, Afrika’da olan bir şeyin bir gün bizi de bulacağını düşünmedik. Ancak ulaşım faktörlerinin değiştiği, seyahatlerin bu kadar arttığı bir dünyada, bu virüs bizimle de karşılaşabilir” ifadelerini kullandı.

Panik Yaratmanın Gereksiz Olduğunu Vurguladı

Tulunay, 1960-70’li yıllarda görülen mpox virüsü ile 2022’de salgın yapan virüsün ve şu an yeni çıkan varyantın birbirinden farklı olduğunu; aynı virüsün kendisini adapte ettiği şeklinde açıklamalarıyla panik yaratacak bir durum olmadığını da vurguladı. “DSÖ, panik olmamız için değil, önlem amacıyla bunu duyurdu. 2022 yılında çok hızlı yayıldı İngiltere’de ve birçok Avrupa ülkesinde. Hangi ülkede kapanma ya da herhangi bir karantina önlemi alındı? Çünkü sonuçta aşısıyla bunun önüne geçildi ve İngiltere’de vakalar 6 ay içinde sıfırlandı. Alınabilecek önlemler ve tedavisi varken, Covid-19 günlerine tekrar geri döneceğimizi sanmıyorum. Sonuçta korunmak, tedavi etmekten her zaman daha ucuz ve daha kolay” dedi.

Farkındalık Artırma ve Önlem Alma Önerileri

Tulunay, sadece seyahatle ilgili kontrollerin değil, birinci basamak ve acil sağlık hizmetlerindeki profesyonellere mpox ile ilgili bilinçlendirme çalışmaları yapılması gerektiğine de dikkat çekti. “Hastalar genellikle yüksek ateşle geldiklerinde grip ya da Covid-19 ile karıştırılabiliyor. Doktorlar, bu durumun bilincinde olarak risk altında olabilecek gruptaki hastaların seyahat geçmişlerini sorgulayıp, bu kişilere mpox testi yaparak önlem alabilirler. Ancak birinci basamak sağlık hizmetleri ve acillerde bu bilgilere sahip değilsek, bazı şeyleri kaçırabiliriz. Test imkanlarının artırılması lazım. Gümrük kontrolleri ve seyahat-uçuş kontrollerinin de sıkı tutulması gerekiyor. İnsanlar, komplo teorilerini bir kenara bırakıp, eğer bir aşı varsa ve işe yarıyorsa, bu aşı veya tedavinin neden kendi ülkelerinde olmadığını sorgulamalıdır” diye konuştu.

Kaynak: Demirören Haber Ajansı / Sağlık