Sepsisin Küresel Etkileri ve Halk Sağlığı Üzerindeki Önemi

Sepisin Küresel Etkileri ve Önemi

Yoğun Bakım Uzmanı Prof. Dr. Sibel Temür, sepsisin küresel boyutta neden olduğu yaşam kayıpları ve sakatlıklar nedeniyle hala önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu vurguladı. Erken tanı ve tedavi ile kontrol altına alınabilmesine rağmen, farkındalık eksikliği ve geç teşhis, bu durumun müdahale edilmemesi durumunda yaşam kaybıyla sonuçlanmasına yol açabiliyor. Karmaşık bir durum olan sepsis, dünyada her beş ölümden birinin sebebi olarak karşımıza çıkıyor. Her yıl yaklaşık 11 milyon insanın hayatına mal olan bu sorunla mücadelede bağışıklık sistemi de kritik bir rol oynamaktadır. Her enfeksiyon sepsis değildir, ancak bağışıklık sisteminin zayıf olduğu bireylerde sepsis riski önemli ölçüde artmaktadır.

Sepsisin Tanımı ve Ekonomik Etkileri

Sepsis, enfeksiyona karşı bağışıklık sisteminin düzensiz bir yanıt vermesi sonucu gelişen organ fonksiyon bozukluğudur. Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi’nden Prof. Dr. Sibel Temür, sepsisin sadece sağlık sistemleri üzerinde değil, ülkelerin ekonomileri açısından da büyük bir maliyet oluşturduğunu belirtti. Dünya genelinde her geçen yıl artan sepsis farkındalığı çalışmaları, hem hastalık hem de yaşam kaybı oranlarını düşürmek amacıyla sürdürülmektedir.

Sepsisin Küresel Verileri

Prof. Dr. Temür, sepsisin ciddiyetine dikkat çekmek amacıyla küresel veriler paylaştı: “Dünyada ortalama 2,7 saniyede bir kişi sepsis nedeniyle hayatını kaybediyor. Her yıl yaklaşık 50 milyon kişide sepsis geliştiği biliniyor. Yoğun bakım ünitesine kabul edilen hastaların %30-50’si sepsis veya septik şok tedavisi için kabul edilmektedir. Hastalığı önemli kılan bir diğer unsur, hayatta kalan kişilerin yaklaşık %50’sinin ömür boyu çeşitli fiziksel veya psikolojik sorunlarla mücadele etmek zorunda kalmasıdır.”

Sepsisin Yaş ve Enfeksiyon Bağlantısı

Sepsis her yaşta ortaya çıkabilen bir sorun olmasına rağmen, vakaların büyük çoğunluğunu bağışıklık sistemi henüz gelişmemiş çocuklar, bağışıklık sistemi zayıf olan yaşlılar ve kronik hastalığı bulunan bireyler oluşturmaktadır. COVID-19 pandemisi, dünya genelinde sepsis vakalarının artmasına da neden olmuştur. Sepsis, yalnızca yoğun bakım ünitelerindeki hastaları etkilemekle kalmaz, aynı zamanda farklı enfeksiyonlar yaşayan bireylerde de gelişebilir. Bu nedenle bağışıklık sistemi zayıf olanlar, yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalığı bulunan kişiler sepsis geliştirme riski altındadır.

Belirtiler ve Tanı Süreci

Sepsisin belirtileri arasında ateş, titreme, hastanın ateşe rağmen üşüme hissi, dinlenme halindeyken kalp atışlarının artması, hızlı nefes alma, nefes darlığı, halsizlik, zihinsel bulanıklık, bilinç kaybı ve tansiyon düşüklüğü yer almaktadır. Ancak bu belirtiler başlangıçta diğer enfeksiyonlarla benzerlik gösterdiği için, erken evrede tanı koymak oldukça güçleşmektedir. Geciken tanı, tedavi sürecini ve hastalığın seyrini zorlaştırmaktadır.

‘Altın Saatler’ ve Acil Müdahale

Prof. Dr. Temür, hastalığın hızlı bir şekilde kötüleşebileceği ve bu nedenle ‘altın saatler’in kritik öneme sahip olduğunu belirtti: “Zamanında müdahale edilmediğinde, birkaç saat içinde hasta kritik duruma gelebilir. Eğer kişi hızla kötüleşiyorsa veya belirtilerin birkaç tanesi birden ortaya çıkıyorsa, mutlaka acil müdahale gerekmektedir. Bazen enfeksiyon, bazen de organ fonksiyon bozukluğu ön planda olabilir. Ön planda görülen belirtiye göre diğer odak oluşturan durumlar hızla araştırılmalıdır. Erken uyarı sistemlerine ait fizyolojik değerlerde olumsuz değişimler acil alarm olarak kabul edilmelidir.”

Bağışıklık Sisteminin Rolü

Bağışıklık sistemi, sepsisin ortaya çıkmasında ve ilerlemesinde kritik bir rol oynamaktadır. Prof. Dr. Temür, “Sepsis vücudumuzun enfeksiyonlara karşı aşırı tepki vermesiyle başlar. Bu aşırı tepki organlara zarar verebilir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması ise enfeksiyonların kontrol altına alınamamasına ve ölüm riskinin artmasına yol açar. Güçlü bir bağışıklık sistemi, enfeksiyonlara karşı daha etkili bir koruma sağlar ve sepsis gelişme riskini azaltır. Ancak aşırı düzensiz bir bağışıklık yanıtı, sepsisin ilerleyen evrelerinde vücuda zarar verebilir ve çoklu organ yetmezliklerine yol açabilir. Bu nedenle, bağışıklık sisteminin dengeli ve uygun yanıt vermesi, sepsisin kontrol altında tutulması ve başarılı bir iyileşme için hayati önem taşır.” dedi.

Öneriler ve Korunma Yöntemleri

Son olarak Prof. Dr. Sibel Temür, bireylerin alabileceği önlemler hakkında şunları söyledi: “Kış öncesi enfeksiyon ve bulaşların başladığı bu aylarda el hijyenine dikkat edilmeli, kalabalık kapalı ortamlarda uzun süre kalınmamalı, iyi havalandırma sağlanmalı, temiz hava koşullarında bulunulmalı ve en önemlisi direnç gelişimini önlemek amacıyla gereksiz ve uygunsuz antibiyotik kullanılmamalıdır. Tüm bunlar, hem sizin hem de sevdiklerinizin sağlığı için koruyucu olacaktır.”