Radyo: Tarihi, Önemi ve Türkiye’deki Gelişimi

Radyo: Tarihi ve Önemi

Radyo, dünyada savaş kazandıran bir iletişim aracı olarak önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye ise radyo yayıncılığı konusunda zengin bir tarihe sahip olup, tarafsız yayıncılığıyla savaş dönemlerinde en güvenilir kaynaklardan biri olarak ün kazandı. Dijitalleşen dünyaya hızla ayak uyduran radyo, bir asrı aşkın süredir etkinliğini korumakta ve haber, müzik ve eğlence alanlarında önemli bir medya gücü olmaya devam etmektedir.

Radyo, insanlığın haberleşme alışkanlıklarını köklü bir şekilde değiştirmiştir. 1895 yılında İtalyan mucit Guglielmo Marconi, kablosuz telgraf sistemini geliştirerek ilk başarılı sinyali iletmeyi başardı. Marconi’nin bu çalışmaları, özellikle denizcilik ve askeri iletişim alanlarında büyük bir yankı uyandırdı. 1901 yılında Atlantik Okyanusu’nu aşan ilk kablosuz mesajı göndererek tarihe geçti.

Radyo, yalnızca Mors koduyla mesaj iletmekle sınırlı kalmamış, 1906 yılında Kanadalı mucit Reginald Fessenden, insan sesini ve müziği kablosuz olarak iletmeyi başardı. Noel gecesi yaptığı bu tarihi yayında Fessenden, kemanıyla bir parça çaldı ve dinleyicilere seslendi. Böylece, ilk radyo yayını resmen gerçekleşmiş oldu.

Türkiye, 1927’de Radyo ile Tanıştı

Radyo, 1920’li yıllardan itibaren ticari ve kamu yayıncılığının merkezine oturdu. 2 Kasım 1920’de ABD’nin Pittsburgh kentinde KDKA radyosunun gerçekleştirdiği ilk düzenli radyo yayını tarihe geçti. Radyo, 1927 yılında Türkiye’ye ulaştı ve kısa sürede halk arasında yaygınlaştı.

Radyo Yayınlarının Savaş Dönemlerindeki Önemi

Özellikle 2. Dünya Savaşı döneminde radyo, haberleşme ve propaganda aracı olarak büyük bir önem kazandı. 1930’lu ve 1940’lı yıllar radyo için bir altın çağ oldu. Savaş sonrası dönemde ise FM radyo frekanslarının geliştirilmesiyle müzik yayıncılığı büyük bir ivme kazandı. Televizyonun yaygınlaşmasıyla popülaritesi bir süre azalsa da, 1990’lı yıllarda dijitalleşmeyle birlikte radyo yeni bir dönüşüm yaşadı. Artık dijital platformlarla birleşerek varlığını sürdüren radyo, haber, müzik ve eğlence alanlarında hala önemli bir medya gücü olmaktadır.

İlk sinyalden bugünün dijital yayınlarına uzanan bu yolculuk, iletişim tarihinin en önemli buluşlarından biri olarak kayıtlara geçmiştir. Radyonun mucitleri ve bilimsel gelişmeler, insanlığı sesle buluşturarak tarihte unutulmaz bir iz bırakmıştır.

Türkiye’de Radyonun Tarihçesi

Türkiye’de ilk radyo yayın denemeleri 1921 yılında İstanbul’da başlamıştır. Amatör seviyede devam eden çalışmaların ardından, 19 Mart 1923’te halka açık ilk radyo deneme yayını, İstanbul Öğretmen Okulu’nun bodrumunda davetliler ve basın huzurunda “Telsiz Telefon Tecrübeleri” adıyla gerçekleştirilmiştir.

Cumhuriyet’in ilanından iki yıl sonra “Telsiz Tesisi Hakkında Kanun” çıkarılarak ülke genelinde bir telsiz şebekesi kurulması için ilk adım atılmıştır. Uluslararası şirketlere açık olan ihaleyi kazanan Fransız firma, İstanbul ve Ankara’da telsiz ve telgraf vericileri yapımına başlamıştır. Yürütülen çalışmalar sonucunda, ilk yayın “İstanbul Radyosu” adıyla 6 Mayıs 1927’de Sirkeci’deki Büyük Postane binasının bodrum katından gerçekleştirilmiştir.

O tarihte henüz kimsede radyo alıcısı bulunmadığından, yayınlar postane binasının kapısına yerleştirilen hoparlörle halka aktarılmıştır. Günlük 5 saatle sınırlı olan yayınların söz kısmında, Anadolu Ajansı’ndan (AA) temin edilen “Esham ve Tahvilat” ile “Zahire Borsası” haberleri yer alırken, müzik kısımlarında ise stüdyoda Türk sanat musikisinin önemli isimleri eser icra etmiştir.

1 Mayıs 1964’te Tüm Radyolar TRT’ye Devredildi

Dönemin milletvekilleri ve gazetecilerinden oluşan bir grubun girişimiyle 8 Eylül 1927’de “Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi” kurulmuştur. İstanbul Radyosu, bu tarihten itibaren faaliyetlerini kurulan şirkete bağlı gerçekleştirmiş, kasım ayında da Ankara Radyosu devreye alınmıştır. 1936’da sona eren sözleşmenin ardından, hükümet yeni bir sözleşme imzalamamıştır. Bunun sonucunda, İstanbul ve Ankara Radyoları, Posta ve Telgraf Teşkilatı (PTT) Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir.

Daha sonra yayınlarına bir süre ara veren İstanbul Radyosu’nun stüdyo ihtiyacının karşılanması için 1945 yılında Harbiye’de Radyoevi Binası’nın inşasına başlanmıştır. Dört yıl süren inşaatın ardından 19 Kasım 1949’da dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün açılış konuşmasını yaptığı törenle İstanbul Radyosu yayın hayatına dönmüştür. Radyolar, 2. Dünya Savaşı ile birlikte yeni kurulan Matbuat Umum Müdürlüğü’ne bağlanmıştır.

1950’li yıllarda ilk kez radyo yayınlarında reklamlara izin verilmiş ve bu dönemde ilk dini yayınlar da yapılmaya başlanmıştır. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), 1 Mayıs 1964’te kurulmuş ve İstanbul ile Ankara Radyoları başta olmak üzere tüm radyolar TRT’ye devredilmiştir. 1993 yılındaki Anayasa değişikliği ve 1994 yılında çıkarılan kanunla, o zamana kadar devlet eliyle yürütülen radyo yayıncılığı, özel sektöre de kapı aralamıştır.

Dünya Radyo Günü

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), 2011 yılında düzenlenen 36. Genel Konferansı’nda, Bilgi ve İletişim Komisyonu tarafından kabul edilen bir öneriyle 13 Şubat’ı “Dünya Radyo Günü” olarak ilan etmiştir. “Radyo ve İklim Değişikliği” temasıyla bu yıl 14. yıl dönümü kutlanan günde, Türkiye, 100 yılı aşkın radyo geçmişi ve yayın yapan yaklaşık 1000 radyosuyla Avrupa’nın en geniş radyo ağına sahip ülkelerinden biri olarak öne çıkmaktadır.

Kaynak: Anadolu Ajansı (AA)

Diğer Kaynak: Ensonhaber