Küresel Enerji Dönüşümünde Kömürün Gerilemesi ve Yeni Trendler

Küresel enerji dönüşümünde kömür kullanımında kayda değer bir azalma yaşanıyor

Son dönemde küresel enerji sektöründe önemli bir değişim yaşanıyor. Fosil yakıtların yerini yenilenebilir enerji kaynaklarına bırakmaya başlamasıyla, özellikle kömür santrallerinde önemli bir gerileme gözlemleniyor. Bu dönüşüm, enerji piyasalarında sürdürülebilirliğin ve çevresel kayıpların önüne geçmek adına atılmış büyük bir adım olarak dikkat çekiyor.

Global Energy Monitor raporu, küresel kömür kapasitesindeki düşüşü ve yeni eğilimleri ortaya koyuyor

Uluslararası sivil toplum kuruluşu Global Energy Monitor’ün, Küresel Kömürlü Santral Takipçisi Projesi kapsamında hazırladığı ve bu yıl 10. kez yayınlanan “Yükseliş ve Çöküş” raporu, enerji sektöründeki son durumu detaylı bir şekilde analiz ediyor. Raporda, dünya genelindeki kömür santralleri ve planlanan projelerin güncel durumu kapsamlı bir biçimde inceleniyor.

Kömür kapasitesi son 20 yılın en düşük seviyesine geriledi

Rapora göre, 2023 yılında dünya genelinde yaklaşık 44 gigavatlık yeni kömür santrali kapasitesi devreye alındı. Bu rakam, son 20 yılın en düşük seviyesine işaret ediyor ve kömür kullanımındaki azalma trendinin güçlü bir göstergesi olarak değerlendiriliyor. Aynı zamanda, geçen yıl kapatılan kömür santrali kapasitesi 25,2 gigavata ulaşmış durumda. Bu gelişmeler, küresel kömür kapasitesinin 2024 itibarıyla sadece %1’in altında bir artış gösterdiğine işaret ediyor.

İngiltere, son kömür santralini kapatarak önemli bir adım attı

İngiltere, geçen yıl devreye alınan yeni kömür kapasitesi ile birlikte, ülke tarihinde son kömür santralinin kapatılmasıyla, kömür enerjisinden tamamen vazgeçti. Bu durum, ülkelerin enerji dönüşümünde önemli bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor. Ayrıca, Avrupa Birliği’nde de kömür santral kapatma oranları yükselerek, 2023’te 2,7 gigavatlık kapasitelerin devreden çıkarılması, 2024’te bu rakamın 11 gigavata ulaşmasıyla dikkat çekti. Almanya ve Birleşik Krallık, bu alanda öne çıkan ülkeler arasında yer alıyor.

ABD’de kömür kullanımında ciddi bir azalma ve planlı kapatmalar

Amerika Birleşik Devletleri’nde de, 2023 yılında emekliye ayrılan kömür santrali kapasitesi 4,7 gigavat seviyesine geriledi. Bu, 2015 yılından bu yana görülen en düşük rakamdır. Hükümet, kalan kömür kapasitesinin yarısının 2035’e kadar kapatılmasını planlamasına rağmen, bazı enerji şirketleri bu planları geciktirerek, dönüşüm sürecini hızlandırmaya çalışıyor.

Çin ve Hindistan’da farklı dinamikler ve yeni projeler

Çin ve Hindistan, dünya kömür sektöründe önemli iki aktör olmayı sürdürüyor. Çin, 2024’te yeni kömür santrallerinin inşasına rekor seviyede başladı. Bu, ülkenin kömür tüketimini 2025’te zirveye ulaştıracağı ve sonrasında azalmaya geçeceği taahhüdüne karşı bir risk oluşturuyor. Hindistan ise, yüksek seviyede yeni kömür santrali önerileriyle dikkat çekiyor. Hükümet, kömür kullanımını azaltma taahhüdünü yinelemekle birlikte, bu planların detaylı bir takvimini henüz belirlemiş değil.

Güneydoğu Asya ve Latin Amerika’da kömür projeleri azalma eğiliminde

Endonezya, Malezya ve Vietnam gibi ülkelerin kömürden çıkış taahhütleri, bölgedeki yeni kömür projelerinin sayısını azaltıyor. Güneydoğu Asya’da, 2024’te yalnızca Endonezya yeni projelerle öne çıktı. Latin Amerika’da ise, Brezilya ve Honduras’ta kömür santrali projeleri uzun süredir durdurulmuş durumda. Panama ise, 2026 yılına kadar kömürden tamamen çıkma kararı aldı. Sonuç olarak, 2023 yılında yeni kömür santrali önerisinde bulunan ülke sayısı 8’e düşerken, OECD ülkelerinde bu rakam 2015’te 142 iken, 2024’te yalnızca 5’e geriledi.

Temiz enerji dönüşümü hız kazanıyor

Global Energy Monitor’ün proje yöneticisi Christine Shearer, rapora ilişkin yaptığı değerlendirmede, geçen yıl kömür kapasitesindeki dramatik düşüşün, temiz enerjiye geçişin hızla ilerlediğinin güçlü bir göstergesi olduğunu belirtti. Ancak, en zengin ülkelerde bile kömürün aşamalı olarak kaldırılması ve Paris Anlaşması’na uygun adımların atılması için çalışmalara devam edilmesi gerektiğine vurgu yaptı.

Türkiye, kömürden uzaklaşıyor ve yenilenebilir enerjiye yöneliyor

Türkiye ise, 2010 yılından bu yana toplamda 92 gigavatın üzerinde kömür santrali projesini iptal etti. Bu rakam, şu anda faaliyet gösteren kömür santrali kapasitesinin yaklaşık beş katına denk geliyor. Ülkenin şu anki tek yeni projesi, Kahramanmaraş’taki Afşin-Elbistan A Termik Santrali’ne eklenmek istenen 688 megavatlık iki yeni ünite olarak öne çıkıyor. Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Sorumlusu Elif Cansu İlhan, Türkiye’nin, yenilenebilir enerji kurulumlarını hızlandırarak ve kömür projelerini iptal ederek, global eğilimleri yakından takip ettiğini belirtti.

Gelecek için enerji dönüşümünde umut verici gelişmeler

Fosil yakıtların ötesinde, daha sürdürülebilir ve insan odaklı enerji çözümleri üzerinde çalışan aktivistler ve uzmanlar, kömür ve diğer fosil yakıtların kullanımını azaltmak ve yenilenebilir enerji kaynaklarını artırmak konusunda kararlı adımlar atılması gerektiğini vurguluyor. Bu dönüşüm, sadece çevreyi korumakla kalmayıp, ekonomik ve sosyal açıdan da daha adil ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etme yolunda önemli bir adım olacak.