İstanbul’u bekleyen büyük kriz!

Milliyet Gazetesi’nden Mert İnan’ın haberine tarafından Kovid-19 vakalarının en fazla görüldüğü büyük kasaba olan İstanbul, Ramazan Bayramı ardından bütün Türkiye gibi normalleşme sürecine adım atacak. İstanbul’da, şu lahza için Kovid-19 önlemleri zarfında sınırlı sayıda gezgin taşınan toplu ulaşım araçlarında, normalleşme ile ortaya çıkacak gösterme ise uzmanları endişelendiriyor.

Alışılagelmiş zamanlarda ortalama 13 milyon seyahat hareketi gerçekleşen toplu taşımada yeni dönemde sosyal uzaklık kuralının nasıl uygulanacağı ve özel vasıta sayısındaki artışa ast trafik sıkışıklığı tartışılan konuları arasında yer alacak. Uzmanlara tarafından pandemi döneminde, yüzde 85’in üstünde gezgin kaybı yaşanan toplu ulaşım araçlarında, eskiye dönüş sosyal uzaklık kurallarının ortadan kalkması ve yeni bir salgın riski anlamına geliyor.

Oysa aynı uzmanlara kadar toplu ulaşımdaki gezgin sınırlamasının normalleşme döneminde de sürdürülmesi imkansız. Özel araç tercihinde yüzde 15’lik yükselme yaşanacağı ve kentteki trafik sıkışıklığının önümüzdeki dönemde krize dönüşeceği karşılıklı kanaat olarak vurgulanırken, İstanbul Valiliği bünyesinde kurulan Ulaşım Bilim Kurulu ise ivedi eylem planı üstünde çalışmalara başladı.

‘Adı ulaşım krizi’

İstanbul Valiliği bünyesinde kurulan Ulaşım Bilim Kurulu’nu başında yer alan Prof. Dr. Mustafa Ilıcalı, “Karantinanın kalktığı tüm şehirlerde bireysel araçlara yöneliş, toplu taşımadan kaçış laf konusu. Toplu nakliye ve trafikteki duruma yönelik her hafta ölçümler yapıyoruz. Günler geçtikçe gezgin, yolculuk ve araç sayısında büyüme yaşanıyor” dedi. İstanbul’da 4 milyon 200 bine yakın vasıta bulunduğunun dile getiren Prof. Dr. Ilıcalı, “Normalleşme ile özel vasıta yöneliminde yüzde 15’lik artış ve beraberinde çok önemli trafik sıkışıklığı bekliyoruz. Toplu ulaşımdaki birey sayısında güya yarıya azalma olabilir. Alışılagelmiş zamanda, trafik sıkışıklığının yüzde 85’i araba kaynaklı. Yüzde 15’lik ek çoğalma demek. 15 kilometre saat olan trafik hızının iki katına çıkması anlamına geliyor. 15 kilometrelik bir mesafeyi bir saat yerine iki saatte gideceğiz. Bunun adı ulaşım krizi demektir. Toplu taşımanın insan sağlığını riske atmadan mutlaka eskisi gibi cazip ülkü getirilmesi gerekiyor” diye konuştu.

YÜZDE 25 KOTASI

Adi dönemde günde 8 milyon kişinin kullandığı toplu taşımadaki sayısının geçtiğimiz Nisan ayında 900 bin seviyesine gerilediğini sözlerine ekleyen Prof. Dr. Ilıcalı uyarılarını şöyle sıraladı:

“Mayıs ayında bu rakam 1 milyon 100’e çıkmış durumda. Hıfzıssıhha kararına göre toplu taşıma araçlarındaki doluluk oranını yüzde 25’i geçemiyor. 100 gezgin kapasiteli bir araca 25 kişiden fazla kişi binemez durumda. Tıp dünyası İstanbul özelinde ortaya çıkacak tabloya kadar bu durumu bitmiş ele almalı. Normalleşme döneminde araçların yüzde 25 kapasite ile çalışması, bir kişinin ama 5-6 saatte işyerine gitmesi anlamına gelir. Sosyal uzaklık ve maske zorunluluğu, dezenfektan kuralları ile aşamalı olarak yüzde 25 kotası artırılabilir. Özel araçlardan kaynaklanacak hava kirliliği de sorun olarak karşımıza çıkacak. Yeni dönemde, bir kısım insanın evden çalışması, bir kısım insanın da elastik saat uygulaması ile işyerine ulaşması gerekiyor. Toplu ulaşımın yüzde 35’inin öğrencilerden oluştuğu düşünülürse, uzaktan eğitim modelinin yaygınlaşması da elzem. Vali Bey, zorunlu tedbirlerin uygulanması noktasında çok tedbirli davranıyor. Bütün bu sorunların nasıl aşılabileceğine yönelik eylem planı üzerinde İBB ile koordineli çalışacağız.”

Bisikletli hayat

“Toplu ulaşımın aksamaması için otobüsler için tercihli yol ile bisikletin hayatımıza girmesi gerekiyor. Ulaşımın yüzde 30’u, beş kilometrelik mesafede gerçekleşiyor. Beş kilometrelik mesafe için bisiklet yolları ve bisiklet kullanımı özendirme edilebilir. Taksileri için mutlaka mobil dilekçe dönemi başlatılmalı. Sokakta manâsız taksi dolaştırma devri sona ermeli. Normalleşme döneminde anormal trafik olacak. Vatandaşın eskisi gibi toplu taşımayı tercih etmesinin formülleri aranmalı. Kovid-19’un neden olabileceği riskleri ortadan kaldırmak için tüm kurumlarla birlikte eylem planı yaşam geçirilmeli. Geleceğin nakliye öngörüsü olarak kabul ettiğimiz paylaşımlı gezi sistemi maalesef salgın ile rafa kalkacak. Önümüzdeki dönemde ulaşım maliyetleri pahalılaşacak.”

RAKAMLAR NE DİYOR?

– Mesela Kovid-19 öncesinde irtifa saatler denilen sabah 07.00-09.00 ile akşam 17.00-19.00 arasında metroya binişler sırasında metrekareye dört kişi, metrobüslere binişlerde dokuz kişi düşüyordu.

– Pandemi öncesi, 100 kişinin bindiği bir otobüs 10 dakika arayla sefer yapması durumunda tek yönde 600 birey taşırken, raylı sistemlerde sekizli vagon olması durumunda bir saatte 80 bin gezgin taşınabilirken, İstanbul’da adi zamanlarda 13 milyon yolculuk hareketi gerçekleşiyor.

– İstanbul’daki her bin kişiye 200 otomobil düşerken, otomobillerdeki sıradan doluluk oranı 1.7 olarak saptama edilmiş durumda. Büyük Kasaba genelinde kişiye özel araca erişim oranı yüzde 40, toplu taşımaya gereklilik duyanların oran ise yüzde 60 seviyesinde. Alışılagelmiş zamanda günde takriben 1.5 milyon vasıta yollarda zirve gösteriyor.