Gizli Şekerin Gizemi: Günlük Tüketimimizi Şekillendiren Faktörler ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

Şeker tüketimini kontrol etmek çoğumuz için zorlayıcı olsa da, bu alışkanlığın genel sağlık üzerindeki etkilerini anlamak son derece önemli. Dünya genelinde beslenme alışkanlıklarının yıllar içinde köklü biçimde değişmesiyle obezite ve diyabet oranları da hızla artıyor. The Lancet’in verilerine göre 2050 itibarıyla yetişkinlerin yarısının, gençler ve özellikle genç yetişkinler için ise üçünün birinin aşırı kilolu ya da obez olması bekleniyor. Avrupa’da 2024 yılında 65 milyon olan diyabetli kişi sayısının 2050’de 72 milyonu aşması öngörülüyor.

Yiyecek ve içeceklere eklenen gizli şekerler, günlük kilonuzu yönetmek için uğraştığınız süreçte en büyük sorunlardan biri haline geliyor; yoğurt, ekmek, salata sosları ve meyve suyu gibi sık tüketilen ürünlerde bu tür şekerler sıkça karşımıza çıkıyor. Dünya Diyabet Günü arifesinde, günlük yaşamda aşırı şekerden kaçınmaya yönelik pratik tavsiyeler paylaşıyoruz. Ayrıca şeker alımını ölçmek için hazırladığımız bir test modu bulunuyor ve bu sayede hangi ürünlerde ne kadar gizli şeker olduğunu öğrenebilirsiniz.

Serbest şeker nedir? Genelde sağlıklı gibi görünen kahvaltılar da, hangi ürünleri seçtiğinize bağlı olarak Dünya Sağlık Örgütü’nün günlük önerilerini aşabilir. İngiltere Ulusal Sağlık Servisi, yetişkinlerin günde 30 gramdan fazla serbest şeker tüketmemesini önerir. Serbest şeker, eklenen şekerler ile bal, şurup ve agave nektarında doğal olarak bulunan şekeri kapsar. Bu şekerler, meyve suları gibi bazı ürünlerde de bulunur; çünkü meyveler suyuna dönüştürüldüğünde lifler kaybolur ve şeker hızlı bir şekilde kana karışır.

İlaç gibi değerlendirilen ya da besin değeri yüksek gibi görünen gıdaların bile işlenme süreci, şekerin tüketimini artırabilir. Özellikle konserve et ve balık gibi ürünler bile, tatlarını korumak için ek şeker içerebilir. Ultra işlenmiş gıdalar ise bu sorunun boyutunu daha da büyütür; beşten fazla bileşen içeren ürünler genelde yüksek derecede işlenmiştir. İçindekiler kısmında yüksek fruktozlu mısır şurubu, meyve suyu konsantresi, bal ve agave nektarı gibi maddeler, şekerin çeşitli adları olarak karşınıza çıkar.

Şeker tüketimi en çok nerelerde artıyor? Küresel olarak insanlar giderek daha fazla şeker tüketiyor. ABD’nin kişi başına en çok şeker tüketen ülkeler arasında olmaya devam ettiği belirtilirken Hindistan, Çin, Pakistan ve Endonezya’da da bu tüketimin hızla yükseldiği kaydediliyor. The Lancet’te yayımlanan veriler, obezite eğilimlerinin bugün bu şekilde devam ederse 2050’ye gelindiğinde erkeklerin %57,4’ü ve kadınların %60,3’ünün aşırı kilo ve obez olabileceğini gösteriyor. 25 yıl içinde Çin, Hindistan ve ABD’nin en çok aşırı kilolu ya da obez insan sayısına sahip olacağını öngören hesaplar bulunuyor. Bu trendler, sağlık sistemleri üzerinde ciddi baskılar oluşturabilir. Ancak bu durumu çözmek için atılacak adımlar da mevcut. Özellikle ABD’de yetişkinlerin %63’ünün günlük olarak şekerli içecekler tükettiği belirtiliyor. WHO’nun önerisi olarak ilave şekerin günlük kalorinin %10’undan azı, ideal durumda ise %5’ten azı hedeflenmelidir; bu da yaklaşık altı kahve kaşığına denk geliyor.

Vücut kitle indeksinin rolü nedir? VKİ, boy ve kilo üzerinden basit bir hesaplama sunar ama tek başına bir sağlık göstergesi değildir. Yaşa, fiziksel aktiviteye ve cinsiyete bağlı değişimleri tam yansıtmaz; ayrıca bazı etnik gruplarda risk değerlendirmesi için VKİ eşiklerinin düşürüldüğü yeni kılavuzlar da mevcut. NICE’nin güncellenmiş yönergeleri, yağ ve kas kütlesi arasındaki farkları ve farklı etnik kökenlerin risklerini daha iyi ele alıyor.

Metodoloji ve veri kaynağı: Çalışmada 100 gramlık bir liste üzerinden her ürünün 100 gram başına düşen şeker miktarı hesaplandı. Porsiyonlar üzerinden eşdeğer çay kaşığı şeker miktarı (4 gram) hesaplandı ve beş markadan alınan ortalamalarla genel bir gösterge çıkarıldı. Şekeri analiz etmek için Atwater primipleri kullanıldı ve Newton’daki adım başına yakılan enerji değerleriyle ilişkili bir hesaplama yapıldı. Bulgular, Public Health England’ın ölçütleriyle uyumlu bir çerçevede sunuldu.

Veri tespiti ve araştırma – Damilola Ojetunde, Swati Joshi, Carla Rosch, Maryam Nikan, Onur Erem, Caroline Souza, Carlos Serrano, Aghnia Adzkia, Amira Mhadhbi ve Brian Osweta. Üretim ve tasarım ekibi: Angela Henshall ve Leoni Robertson. Editörler: Alexandra Fouche ve Victoria Lindera. Tasarım ve grafikler: Raees Hussain ve Maryam Nikan. Geliştirici: Matthew Taylor. Proje lideri: Princess Irede Abumere. Kıdemli Haber Editörü: Kate Forbes. Kaynak: Haberler.com