Enerjisi Sayesinde Yaşadığımız Güneş Nasıl Ölecek?

Yaklaşık 10.000 ışıkyılı uzaklıkta, Centaurus takımyıldızında, NGC 5307 adında gezegenimsi bir nebula (bulutsu) bulunuyor. Bu bulutsu, Güneş’imize benzeyen bir yıldızın ölümünün ardından geriye kalanlardan meydana geliyor. Dolayısıyla NGC 5307’nin bu kaderi, bizim Güneş’imizin geleceğinin ne olacağını da düşündürüyor.

Bir yıldızın yaşlanma ve hayatının sonuna varma süreci uzun ve yavaş bir süreçtir. NGC 5307 yıldızı gibi bizim yıldızımız olan Güneş de birgün hayatının sonuna gelecek ve geriye devasa kırmızı bir dev haline dönüşecektir. Milyarlarca yıl sonra da beyaz cüce halini alacaktır.

Şu anda Güneş’imiz ‘ana sıra’ evresindedir. Yani hidrojen çekirdeklerini birleştirerek helyum çekirdeği oluşturuyor ve enerji ile ışık açığa çıkarıyor. Bu sayede dünyamız ısınıyor ve hayat devam ediyor. Ancak bunu sağlayan ve adına ‘hidrostatik denge’ denilen dengeleme sonsuza kadar sürmüyor. Güneş milyonlarca yıl boyunca hidrojen-helyum döngüsünü devam ettiriyor ve sürekli kütle kaybı yaşıyor. Güneşimiz gibi bir yıldız bize hiç değişmiyor gibi gözükse de, doğada hiçbir şeyin değişmez olmadığını hatırlamakta fayda var.

Güneş, saniyede yaklaşık 600 milyon ton hidrojen işliyor ve sürekli kütle kaybediyor. Bu oranı şöyle açıklayalım: Güneş, 4.5 milyar yıllık hayatı boyunca Jüpiter’in kütlesi kadar kütle kaybetti. Eninde sonunda içinde yaşanan dengeleme hareketi (yerçekimi kuvveti ile birleştirmeden kaynaklanan dış kuvvetin dengesi) sonunda o kadar kütle kaybedecek ki, dengelemenin bir parçası olan yer çekimi kuvveti yeterli gelmemeye başlayacak. Bunun sonunda da güneşimiz devasa kırmızı bir dev olacak.

Evreler başlıyor:

Gökbilimciler, Güneş’in kırmızı bir dev olacağı zamanı 5 milyar yıl olarak tahmin ediyor. Güneş’in kırmızı bir deve dönmesi halinde de Merkür, Venüs ve Dünya’ya kadar genişleyecek kırmızı bir dev olması tahmin ediliyor.

Güneş’in kırmızı dev halinden sonra bir de ‘subgiant’ formu vardır. Bu forma gelen Güneş’imizin boyutları yarım milyar yıl içinde iki katına ulaşacaktır. Bu aşamada helyumdan oluşan çekirdeğinin etrafında hidrojen katmanı olacaktır. Güneş’in milyarlarca yıllık hayatının bitmesine yalnızca 100 milyon yıl kalmış olacak.

Daha sonra Güneş, helyum parlaması denilen olayı yaşayacak ve kütlesinin %40’ını kaybedecek. Bu, çekirdeğindeki helyumun yalnızca %6’sının karbona dönüşmesi sonucunda olacak ve yalnızca birkaç dakika içinde gerçekleşecek. Düşünün bir, milyarlarca yıllık hayatınız boyunca birkaç dakikalık bir olay kaderinizi değiştiriyor, ne garip.

Güneş bu patlamadan sonra büyüklüğünden 10 kat kadar küçük hale gelecek ve ışığının 50 katını kaybedecek. Bu aşamada güneş milyonlarca yıl boyunca çekirdeğindeki helyumu yakmaya devam edecek ve gittikçe küçülerek parlaklığını kaybedecek.

Güneş, karmaşık bir yer haline gelecek:

Eninde sonunda da helyumunun hepsini tüketecek. Dolayısıyla daha hızlı kaybetmeye başlayacak. Daha da dengesizleşen Güneş yeniden büyük bir patlama yaşayacak ve ‘asimptotik devler kolu’ evresine girecek. Çekirdeği çoğunlukla oksijen ve karbondan oluşurken helyumun karbona dönüştüğü bir kabuğa ve hidrojenin helyuma dönüştüğü bir başka kabuğa sahip olacak. Yani karman çorman bir yer haline gelecek.

Yüz binlerce yıl boyunca yaşayacağı patlamalar sonucunda Güneş artık sakinleşmeye başlayacak ve bir nevi koma haline girecek. Sonra da kütlesinin yarısından oluşan bir beyaz cüce haline dönecek.

Güneş, beyaz bir cüce olduğu zaman depolanmış enerjiyi yayacak. Artık hidrojen-helyum döngüsü bulunmayacak ve elektron dejenere bir maddeden oluşacak. Ama hala parlamaya devam edecek. Bu da onu bir ‘gezegenimsi bulutsu’ adını alacak. Ünvanında gezegen olduğuna bakmayın, içinde herhangi bir gezegen olmayacak. Büyük ihtimalle yaşadığı patlamalar bu gezegenleri yok etmiş olacak ve içinde yalnızca gaz bulunacak.

Her yıldızın bir sonu vardır:

NGC 5307 yıldızı bu adımları teker teker yaşamış bir yıldız. Bizim yıldızımız da NGC 5307 ile aynı kadere sahip ve günümüzden milyarlarca yıl sonra bir zamanlar içinde yaşam barındırmış bir toz bulutu olacak.

Ancak içinde bulunduracağı gaz da sonsuza kadar orada olmayacak. 10.000 yıllık gezegenimsi bulutsu hayatından sonra Güneşimiz cılız bir beyaz cüce olacak ve trilyonlarca yıl boyunca bu halde kalacak.

Güneş, henüz keşfedilmemiş bir hale girecek:

Bundan sonrası ise teoriye göre siyah cücelik. Eski yıldız tamamen soğuyacak ve hiçbir enerji yaymayacak. Bunun teori olmasının nedeni ise bugüne kadar hiçbir siyah cücenin bulunamamış olması. Hatta evrenin günümüze kadar olan yaşının siyah cüce evresine geçilmesine yetmediği tahmin ediliyor. Yani siyah cüce evresine geçmek, evrenin yaşı dolayısıyla henüz gerçekleşemedi.

Gezegenimsi bulutumsudan ayrılan gazlar ise hala bir göreve sahip. Güneş’in yaşadığı son evreler boyunca gazlar hidrojen ve helyumdan daha ağır elementler ürettiler. Astronomide metal denilen bu elementler uzaya yayılacak ve yeni bir yıldızı ve etrafındaki gezegenleri meydana getirecekler.

Güneş’in hayat döngüsünde bizim anlatamayacağımız kadar detay ve hala keşfedilmemiş gerçekler bulunuyor. Eğer yıldızlara ve gezegenlere çok fazla ilgi duyuyorsanız bu konuları detaylarıyla öğrenebileceğiniz kaynaklar mevcut.