Dünyanın En Zengin İnsanı: Mansa Musa

Günümüzde insanların ne kadar paraya sahip olduğunu anlamak oldukça kolay. Milyarderler, halka açık şirketlerden hisse senedi satın alıyor, nerede yaşadıkları, kaç tane süper otomobile sahip oldukları gibi bilgilerle servetleri hakkında net bir hesaplama yapmak mümkün. Bugün baktığımızda, dünyanın en zengin insanı Elon Musk, 200 milyar doları aşan servetiyle öne çıkıyor. Ancak tarihi kaynaklara geri döndüğümüzde, bu miktarın onu dünyanın en zengin insanı yapmadığını görüyoruz. Kağıt para sisteminin başladığı zamandan beri, Mansa Musa’nın serveti, onu gelmiş geçmiş en zengin insan yapmaktadır. National Geographic’e göre, tarihte yaşamış en zengin kişilerden biri Mansa Musa, yani I. Musa.

1312-1337 yılları arasında hüküm süren Mansa Musa, bugünkü Mali sınırlarından çok daha geniş bir coğrafyaya sahipti. O dönemde Mali Krallığı, Senegal, Burkina Faso, Gambia, Gine, Nijer, Nijerya, Çad ve Moritanya’yı da içine alıyordu. I. Musa, kendisinden önceki II. Ebu Bekir’in denizde kaybolmasının ardından tahta geçti. Tahta geçmeden önce de Mali İmparatorluğu oldukça zengindi, fakat onun döneminde ticaret yollarının geliştirilmesi sayesinde bu zenginlik katlanarak arttı.

Tuz ve Altın Yolları Geliştirildi

Özellikle tuz ve altın için geliştirdiği yollar dikkat çekici bir şekilde imparatorluğu zenginleştirdi. I. Musa, fildişi ticaretinin de altın dönemine girmesine olanak sağladı. Mansa Musa’nın kaydedilen en önemli seyahati, 1324 yılında Mekke’ye hac ibadetini gerçekleştirdiği sırada gerçekleşti. Mısırlı tarihçiler, onun binlerce insanla birlikte seyahat ettiğini ve kervanındaki her bir devenin üzerinde 130 kilogramdan fazla altın taşıdığını belirttiler (bazı kaynaklarda bu ziyareti 12 bini köle ve 60 bin kişilik bir kafile ile yaptığı aktarılır).

Mansa Musa hakkında en önemli tarihi kayıtlar, El-Umari ve İbn-i Haldun tarafından tutulmuştur. Mansa Musa’nın Mısır ziyareti sırasında, Mısır sultanına verdiği altın miktarından dolayı Mısır’da 12 yıl boyunca altın fiyatlarının düştüğü belirtilmektedir. I. Musa’nın ünü, Batı’da da yayılmaya başlamıştı. 1337 yılında İspanyol haritacılar tarafından hazırlanan haritalarda (Catalan Atlas), Batı Afrika’nın üzerine İmparator Musa’nın tasvir edildiği ve elinde bir altın asa tuttuğu görülmektedir. Catalan Atlas’tan sonra, Musa tüm dünyada zenginlikle anılan bir figür haline gelmiştir.

I. Musa, hacdan döndükten sonra topraklarında pek çok cami inşa ettirmiştir. 14. yüzyılda Timbuktu, önemli bir İslam merkezi olmuştur. Hac ziyareti sırasında, Musa’nın 20’li yaşlarında tahta geçtiği ve 24 şehri fethettiği ifade edilmektedir. Musa’nın hac yolunda gördüğü her insana bir altın sikke verdiği de rivayet edilmektedir.

Dönüş Yolu Zor Oldu

Musa, Mekke’ye vardığında hac ibadetini gerçekleştiren kafilesi ile Türk hacılar arasında bir gerginlik çıktığı, kralın kılıçlar konuşmadan bu durumu durdurduğu iddia edilmektedir. Hac’dan dönüşte, I. Musa’nın kafilesindeki pek çok kişi soğuktan yolda hayatını kaybetmiştir. Öyle bir dönem gelir ki yanlarında getirdikleri para tükenir ve yolda satın aldıkları eşyaları satmak zorunda kalırlar. Mimariye olan düşkünlüğüyle bilinen imparator, Endülüs ve Kahire’den pek çok ustayı Mali topraklarına getirmiştir. Timbuktu’daki Sankore Üniversitesi, onun döneminde pek çok ünlü matematikçi ve astronomla dolup taşmıştır.

Mansa Musa’nın 1332-1337 yılları arasında vefat ettiği tahmin edilmektedir. Günümüzde pek çok kaynak, Musa’nın servetine yakın bir servetin 21. yüzyılda görülmediğini belirtmektedir. 400 milyar doları aşan rakamların ortada dolaştığı aktarılmaktadır. Tarihçi Hadrien Collet, böyle bir servetin hesaplanamayacağını ifade etmektedir. Bazı kaynaklara göre, neden bu kadar altına sahip olduğu sorusuna ‘Ülkemde altın bitkileri var’ diyerek yanıt veriyormuş.

Bugün Mansa Musa’nın ismine popüler kültürde de referanslar verildiğini görmek mümkündür. Civilization IV oyununda kendisi tasvir edilmiş, aynı zamanda ABD’li rapçi Anderson Paak’ın “Mansa Musa” isimli bir şarkısı bulunmaktadır.

Kaynaklar: National Geographic, History, African Dominion: A New History of Empire in Early and Medieval West Africa, Kriptokoin.com