Dondurma Tüketiminde Sağlık ve Lezzetin Dengeyi

YAZIN VAZGEÇİLMEZİ DONDURMA: DENGE VE SAĞLIK İÇİN İPUÇLARI

İstinye Üniversitesi Liv Hospital Bahçeşehir Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Diyetisyen Edanur Usta, özellikle sıcak havaların yaklaşmasıyla birlikte popülerlik kazanan dondurmanın güvenli ve sağlıklı tüketim yollarını detaylandırdı. Dondurma, hem mutfak kültürümüzde önemli bir yere sahip hem de çocuklar ve yetişkinler tarafından sevilerek tüketilen geleneksel bir tatlıdır. Ancak, bu lezzetli gıdanın doğru tüketilmediğinde sağlık açısından çeşitli riskler taşıyabileceğine dikkat çekti.

Dondurmanın Tarihçesi ve Kültürel Önemi

Türk mutfağında dondurma, Osmanlı döneminden itibaren kendine özgü bir yer edinmiştir. 16. ve 17. yüzyıllarda buz ve süt kullanılarak yapılan ve günümüzdeki formuna 1800’lü yıllarda Kahramanmaraş’ta ulaşan bu geleneksel tatlı, zamanla çeşitli şekillerde ve içeriklerle zenginleşmiştir. Günümüzde ise, geleneksel dondurma ve endüstriyel üretimle hazırlanan çeşitli alternatifler bulunmaktadır.

Dondurmanın Temel Malzemeleri ve Çeşitleri

Orijinal dondurmanın ana bileşenleri arasında süt, şeker ve salep bulunur. Bu doğal içeriklerin yanında, gıda endüstrisinin gelişimiyle birlikte çeşitli katkı maddeleri, renk vericiler, aroma vericiler ve glikoz-fruktoz şurubu gibi şeker türevleri kullanılarak farklı dondurma çeşitleri üretilmektedir. Bu çeşitlilik, hem lezzet hem de sağlık açısından farklı etkiler yaratabilir.

Kalsiyumun Güçlü Kaynağı: Süt ve Süt Ürünleri

Sağlıklı kemikler ve dişler için vazgeçilmez olan kalsiyum açısından zengin gıdalar arasında süt ve süt ürünleri öne çıkar. Dondurma, özellikle çocuklar ve kemik gelişimi açısından faydalı olabilir. Ayrıca, fosfor, magnezyum, potasyum ile A, D ve B12 vitaminleri açısından da zengin içerik sunar. Ortalama 100 gramlık bir porsiyon (yaklaşık 2 top) dondurma, yaklaşık 200 kcal enerji sağlar. Bu nedenle, porsiyon kontrolü yaparak, tatlı ve keyifli bir ara öğün olarak tüketilebilir.

Dondurma ve Psikolojik Etkileri

Yalnızca besleyici değil, aynı zamanda ruh halimizi iyileştiren bir gıda olan dondurma, stres ve üzüntü anlarında sıkça tercih edilir. Bu durum, dondurmanın dopamin ve serotonin salınımını tetiklemesinden kaynaklanır. Ayrıca, süt içeriğindeki triptofan aminoasidi sayesinde serotonin üretimini destekler ve ruh halimizi pozitif yönde etkileyebilir. Bu nedenle, dondurma tüketimi sadece fiziksel ihtiyaç değil, aynı zamanda psikolojik rahatlama da sağlar.

Porsiyon Kontrolünün Önemi

Her ne kadar lezzetli ve keyifli olsa da, dondurma yüksek şeker ve yağ içeriği nedeniyle porsiyon kontrolü büyük önem taşır. Paketli ürünlerde özellikle glikoz şurubu, doymuş yağlar, katkı maddeleri ve renklendiriciler bol miktarda bulunabilir. Örneğin, geleneksel Maraş dondurması (süt, şeker ve salep) 100 gramında ortalama 186 kcal enerji, 16.6 gram şeker ve 5.7 gram protein içerirken, endüstriyel ve katkı maddesi içeren dondurmalar 100 gramda yaklaşık 324 kcal enerji, 28 gram şeker ve 4.3 gram protein içerebilir.

Tehlikeli Uyarı: Bir Kez Çözüldükten Sonra Tekrar Dondurulmamalı

Çözülmüş dondurmanın tekrar dondurulması önerilmez çünkü bu işlem mikroorganizmaların gelişmesine ve gıdanın mikrobiyal açıdan risk oluşturmasına neden olabilir. Ayrıca, içerikteki kalori ve şeker miktarını artırabilir. Bu nedenle, ambalaj üzerindeki etiketi dikkatle okuyarak, güvenilir ve doğru saklama koşullarıyla üretilmiş ürünleri tercih etmek önemlidir. Dondurmanın -18°C sıcaklıkta saklanması ve çözüldükten sonra tekrar dondurulmaması gerekir.

Evde Doğal Dondurma Hazırlama Yöntemleri

Kendi sağlıklı dondurmanızı evde hazırlamak oldukça pratiktir. Donmuş meyveleri, yoğurt, süt veya krema ile blenderda pürüzsüz hale getirip, isteğe bağlı olarak bal veya doğal tatlandırıcılar ekleyerek tekrar dondurduğunuzda, hem daha doğal hem de katkısız bir alternatif elde edebilirsiniz. Ayrıca, ham kakao parçacıkları, limon kabuğu rendesi veya vanilya gibi aromalar ekleyerek lezzeti zenginleştirebilirsiniz.