Doğu Akdeniz’de İklim Sertleşmesi ve Bölgesel Hava Olayları: 2100’e Kadar Modelleme Bulguları

İskenderun Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Başkanı ve İklim Değişikliği Etkileri Uzmanı Prof. Dr. Abdulla Sakallı, son 30 yılda Hatay ve Körfez bölgesindeki hava olaylarını kayıt altına aldıklarını ve 2100 yılına kadar olan dönemi kapsayan bir modelleme çalışması yürüttüklerini belirtti. Çalışmalarıyla Doğu Akdeniz’in her yıl daha sert hava koşullarıyla karşılaşacağını söyledi: hortum sıklığı artacak, sıcaklık ve dolu miktarları yükselirken 2100 yılında bölgenin hava sıcaklığında önemli bir artış bekleniyor.

Profesör, özellikle 2017 yılından bu yana Doğu Akdeniz’i dikkatle izlediklerini ifade etti. Son dönemde ani yağışlar, sert rüzgârlar ve iri dolular gibi olayların sayısında artış görüldüğünü dile getirdi ve 30 yıllık periyot kapsamında Hatay’daki hava olaylarının sık sık raporlandığını vurguladı. 2100’e kadar olan modellemenin sonuçları, bölgede meteorolojik olayların giderek daha şiddetli hale geleceğini öne sürüyor.

Bir örnek olarak, geçtiğimiz yıl 2024’te yağışlar normalde iki ayda düşecekken bir saatte metrekareye 112 kilogram yağış düştü ve Antakya ile Payas, Dörtyol ve Erzin’de bu durumun benzer etkileri görüldü. Hava olaylarının şiddeti artarken, hortumların sıklığında da gözlemlenen bir artış söz konusu. Önümüzdeki yıllarda bu tür olayların daha yaygın ve etkili olması bekleniyor; hava sirkülasyonu ise belirgin biçimde değişiyor.

Gün içindeki sıcaklık çeşitliliği hakkında da dikkat çekici bulgular var: Doğu Akdeniz’in deniz suyu ısınması, bölgede gün içinde farklı sıcaklıkların görülmesine yol açıyor. Aynı gün 10 derece olan hava, ertesi gün 20 dereceye çıkabilir; eksi 5’lik hava ise kısa süre içinde 15–20 dereceye kadar yükselebilir. Bu dalgalanmalar, bölgedeki hava olaylarının artmasını tetikleyen ana unsurlar arasında yer alıyor. 2017 yılında başlayan modelleme çalışması, 2100’e kadar olan dönemdeki artışların çok sert olacağını öngörüyor. 2100’de Doğu Akdeniz’de hava sıcaklığının yaklaşık 8,5 derece artması öngörülüyor.

Kış mevsiminin ılımlı geçmesini beklerken, aşırı sıcaklık düşüşlerinin sıklığı ve şiddeti konusundaki öngörüler de önemli. Geçen kış Erzin ve narenciye üretiminde görülen don olayları bu bölgeleri etkilemiş; bu kış için de benzer etkilerin olacağı düşünülüyor.

İklim uyumlu altyapı ve tarımsal stratejiler konusundaki çağrılar da öne çıkıyor. Yerel yönetimlerin ani ve sert yağışlara karşı altyapılarını güçlendirmesi gerektiği vurgulanıyor. Kısa, orta ve uzun vadeli iklim öncelikli eylem planları geliştirmek, yeşil alanları artırmak, drenaj ve su toplama havzalarını genişletmek gibi adımların hayata geçirilmesi gerektiği ifade ediliyor. Özellikle geçirgenliği yüksek asfaltlar ve benzeri altyapı çözümlerinin Türkiye’de de uygulanması gerektiğine işaret ediliyor. İklime uyum strateji planlarının üniversitelerle iş birliği içinde, bilimsel veriler ışığında hazırlanması gerekliliği dile getiriliyor.

Tarım sektörü için öneriler arasında, çiftçilerin iklime uyumlu tür ve çeşitlere yönelmesi, tropik meyve ve bitkiler için uygun olan türlerin ekilmesi, vahşi sulamadan kaçınıp damla sulama yöntemine geçilmesi ve toprak örtüsünün artırılması yer alıyor. Böylece toprak yüzeyindeki buharlaşmanın kontrol altına alınması sağlanabilir.