Dijital Oyun Bağımlılığı ve Çocuk-Ergen Ruh Sağlığı Üzerindeki Etkileri

Dijital Oyunların Artan Rolü ve Ruh Sağlığı Üzerindeki Etkisi

Günümüzde dijital oyunlar, çocuklar ve ergenler arasında giderek daha fazla yer edinmekte ve kontrolsüz, aşırı kullanımıyla önemli bir ruh sağlığı sorunu haline gelmektedir. Uzmanlar, bu durumun özellikle gençlerin gelişimsel süreçlerini olumsuz etkilediğine dikkat çekmektedir. Çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanı Dr. Özge Çelik Büyükceran, dijital oyunların bağımlılık yapıcı etkilerinin beynin ödül sistemini yoğun biçimde uyardığını ve bu durumun gençlerde motivasyon kaybı, dikkat dağınıklığı ve ruhsal sorunlara yol açtığını ifade etmektedir.

Oyun Bağımlılığının Beyin Üzerindeki Nörolojik Yansımaları

Yapılan araştırmalar, dijital oyunlara bağımlılık geliştiren çocuk ve gençlerin beyninde özellikle ödül beklentisiyle ilişkili bölgelerde anormal aktivitelerin gözlendiğini ortaya koymaktadır. Bu oyunlardaki hızlı başarılar, puan kazanma ve ilerleme hissi, beynin dopamin salınımını tetikleyerek bağımlılığı körükler. Bu durum, gerçek yaşamda karşılaşılan daha yavaş ve çaba gerektiren görevlerden (örneğin ders çalışmak) çabucak sıkılma ve motivasyon kaybı yaşanmasına neden olabilir. Özellikle ergenlik döneminde bu sistemler, gelişimsel olarak daha hassas ve duyarlıdır; bu yüzden bu yaş grubunda etkileri daha belirgin olabilmektedir.

Psikiyatrik Eş Tanılar ve Dijital Oyun Kullanımına Bağlı Riskler

Uzmanlar, dijital oyunlara aşırı ve kontrolsüz ilginin yalnızca davranışsal bir sorun olmadığını, aynı zamanda depresyon, anksiyete bozuklukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi çeşitli psikiyatrik rahatsızlıkların eşlik edebileceğini vurgulamaktadır. Birçok çocuk, oyun oynama davranışını, duygusal sıkıntılarını veya sosyal izolasyonunu hafifletmek için bir kaçış yolu olarak kullanabilir. Ayrıca, uzun süreli ekran kullanımının uyku bozukluklarına, duruş problemlerine ve kronik yorgunluğa yol açtığı da bilinmektedir. Ekrana uzun süre maruz kalmak, melatonin salınımını baskıladığından, uykuya dalmada güçlük yaşanabilir ve bu da dikkat fonksiyonlarını ve genel ruh halini olumsuz etkiler.

Davranışsal Belirtiler ve Erken Tanı

Çocuk ve ergenlerde dijital oyunlara bağlı ortaya çıkabilecek davranışsal değişiklikleri fark etmek, olası sorunların erken teşhisi açısından önemlidir. Ailelerin dikkat etmesi gereken bazı temel belirtiler şunlardır:

• Oyun dışında huzursuzluk ve sinirlilik hali
• Ekran süresinin giderek artması ve kontrol edilememesi
• Temel ihtiyaçların (yemek, uyku, hijyen) ihmal edilmesi
• Akademik başarıda ve sosyal ilişkilerde belirgin bozulma
• Oyun dışı etkinliklere karşı ilgisizlik ve motivasyon kaybı

Bu belirtiler gözlemlendiğinde, uzman bir ruh sağlığı profesyoneline başvurmak ve detaylı bir değerlendirme yapmak gerekmektedir.

Koruyucu ve Dengeleyici Yaklaşımlar

Uzmanlar, dijital oyunların tamamen yasaklanmasından çok, düzenli ve bilinçli kullanım ile denge sağlanmasını öneriyor. İşte ebeveynlerin uygulayabileceği bazı temel stratejiler:

• Belirlenmiş ve tutarlı ekran süreleri belirlemek ve bu kurallara sadık kalmak
• Çocuklara alternatif ödüller ve aktiviteler sunmak (fiziksel aktiviteler, sanat, doğa yürüyüşleri)
• Ekran kullanımını model olmak ve ebeveynlerin de kendi alışkanlıklarına dikkat etmek
• Çocukla ekran dışında kaliteli zaman geçirmek ve duygusal bağları güçlendirmek
• Çocukların dijital içerik ve oyun tercihlerini anlamak ve onlarla açık iletişim kurmak
• Gerekirse, uzman yardımıyla oyun bağımlılığıyla başa çıkma stratejileri geliştirmek

Sonuç ve Uzman Tavsiyeleri

Dr. Büyükceran, bu konuda şu önemli noktaları vurgulamaktadır: “Dijital içeriklere karşı koruyucu tutumlar, çocukların içsel motivasyonunu desteklerken, ruh sağlığını olumsuz etkileyebilecek riskleri de azaltır. Yasaklar ve cezalar yerine, rehberlik ve açıklayıcı yaklaşımlar daha kalıcı ve sağlıklı sonuçlar sağlar. Çocukların yaşam kalitesini artırmak ve olası bağımlılık risklerini en aza indirmek için ailelerin profesyonel ruh sağlığı uzmanlarından destek almaları oldukça önemlidir.”