Corona virüs salgınının ekonomik etkileri

Habertürk’ten Selim Karahan’ın haberine göre dün ABD’de açıklanan işsizlik başvuruları verileri dünyayı bekleyen ekonomik krizin etkilerinin ne boyutta olabileceği konusunda adeta bir ön gösterim oldu.

Dün ABD Çalışma Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre 21 Mart haftasında  işsizlik maaşı başvuruları, 3.28 milyona yükselerek rekor kırdı. Daha önce 1982 yılında 695 bin kişi ile rekor kıran işsizlik maaş başvuruları önceki hafta 282 bin kişi olmuştu. Açıklanan verilerde başvuruların gelir grubu ve mesleklere göre dağılımı yer almıyor. Ancak ABD basını hizmet sektöründeki toplu çıkarmaların söz konusu rekoru getirdiğini bildirdi. 

ABD’de salgının etkilerinin sadece son 2 haftadır güçlü bir şekilde hissedildiği düşünüldüğünde dün açıklanan veri şirketlerin eleman çıkarmada ne kadar elini çabuk tuttuğunu gösterdi. Burada saatlik ücret alan ve esnek çalışma saatleriyle çalışan ABD’lilerin çok fazla sosyal hakkı olmadığını belirtmek gerekiyor. Bu kişiler dışında eyaletten eyalete kurallar değişse de ABD genelinde tazminat, ihbar gibi çalışan haklarının Türkiye ve Avrupa ülkeleri kadar katı korunmuyor. Dolayısıyla şirketler daha hızlı bir şekilde eleman çıkarabiliyor. 

ABD’DE İŞSİZLİK MAAŞI BAŞVURULARI:

ABD Çalışma Bakanlığı işsizlik başvurularını çok detaylandırmasa da eyalet ve bölge bazında yayımlanan veriler kimlerin işsiz kaldığı konusunda bir fikir sahibi olmamızı sağlıyor. Örneğin Kaliforniya Eyaleti’nin yasalarına göre 75 kişi ve üzerinde çalışanı bulunan şirketlerin toplu işten çıkarmaları eyalet yönetimine bildirmesi gerekiyor. Bu veriler de kamuoyuyla paylaşılıyor. 

RESTORAN VE OTELLER İLK SIRADA

Bu verilere göre 1 Mart-25 Mart tarihleri arasında Kaliforniya’daki  (75 ve üzerinde çalışanı bulunan) şirketler 18 bin 998 kişiyi işten çıkardı. Geçen hafta en fazla işten çıkarma ise otelcilik ve restoran hizmetleri sunan firmalarda yaşandı. Hyatt Regency 429, restoran zincirleri işleten Levy Premium Food Services 426 kişiyi, yine restoran işletmecisi ve catering hizmeti veren Citrus ise 200 kişiyi işten çıkardı. 

Bu veriler sadece büyük şirketleri kapsıyor ancak eyaletin en geniş satış ve muhabir ağınsa sahip yayını Los Angeles Times’a göre Kaliforniya’nın dört bir yanında özellikle restoran ve kafelerde büyük işten çıkarmalar yaşanıyor. 

Kaliforniya’nın dışında Pennsylvania eyaletinde bulunan Philadelphia şehri de şehir ve civarında işten çıkarmaların 26 Mart itibarıyla geçen senenin mart ayı toplamına göre 15 kat arttığını bildirdi.  Philadelphia eyalet kurallarına göre 100 ve üzerinde çalışanı olan şirketlerin işten çıkarma verilerini açıklıyor. Buna göre şehirde en fazla işten çıkarma yaşanan 10 şirketten 7’sini lokanta ve otel zinciri işleten firmalar. 

Booking.com iştiraki olan online rezervasyon platformu OpenTable’ın iş ortaklarından elde ederek açıkladığı veriler lokantacılık (otel lokantaları dahil) sektörünün neden geçen hafta adam çıkarmakta yarışa girdiğini daha net bir şekilde anlamamızı sağlıyor. 

17 MART İTİBARIYLA MÜŞTERİ KALMADI

Söz konusu verielre göre ABD’nin Chicago, New York, San Francisco, Los Angeles, Houston ve Boston şehirlerinde 17 Mart itibarıyla müşteri sayısı geçen yılın aynı günlerine göre yüzde 100 düştü. Diğer bir deyişle bu şehirlerde insanlar lokantalara gitmeyi tamamen bıraktı. 

LOKANTALARIN MART BOYUNCA MÜŞTERİ SAYILARINDAKİ YILLIK DEĞİŞİMİN SEYRİ:

Bu düşüşte söz konusu şehirlerde sokağa çıkamam çağrısında bulunulması doğal olarak etkili oldu. Tabii lokantacılıkta yaşanan bu gelişme ABD ile sınırlı değil. Dünya genelinde 60 bin lokantayla çalışan OpenTable küresel müşteri değişim sayılarını da yayımladı. 

DÜNYA GENELİNDE LOKANTALARDA MART AYI YILLIK MÜŞTERİ SAYISI DEĞİŞİMİ:

OpenTable verilerine göre dünya genelinde lokanta müşteri sayılarındaki düşüş 17 Mart’ta yüzde 80’in üzerine çıktı. 23 Mart itibarıyla ise insanlar lokantalara gitmeyi tamamen bıraktı. Bu veride eve siparişlerin müşteri sayısına dahil olmadığını da unutmamak gerekiyor. 

HÜKÜMET DESTEKLERİ KRİTİK

Dolayısıyla ABD’de başlayan hizmet sektöründeki işten çıkarma furyasının yakında tüm dünyaya yayılma ihtimali ortaya çıkıyor. İşten çıkarmalar kesin yaşanacak ancak bunun miktarı dünya genelinde hükümetlerin küçük işletmelere vereceği destekler tarafından belirlenecek. 

DEVLER YARAYA MERHEM OLAMIYOR

Lokanta ve otellerde işten çıkarmalar hızla artarken buna karşılık özellikle eve servis hizmeti veren firmalar ve marketler işe yani alımlar yapacağını açıkladı. Bu sebeple e-ticaret devi Amazon geçen hafta artan siparişlere yetişebilmek için 100 bin kişiyi işe alacağını duyurdu. Dünyanın en büyük market zinciri WalMart ise 150 bin kişilik ek istihdam sağlayacağını açıkladı. Bunun dışında 7-Eleven da mağazalarında çalışmak üzere 20 bin kişiyi işe alacağını açıkladı. 

Bu sayılar kulağa güzel gelse de son açıklanan işsizlik maaşı başvuruları dev şirketlerin henüz yaraya merhem olamadığını gösteriyor. Bunun nedeni ise işe alım süreçlerinin işten çıkarma süreçleri kadar hızlı olmaması. Küçük bir işletme hemen dükkanı kapatıp aynı gün çalışanlarını işten çıkarabiliyor. Ancak yukarıda adı geçen dev firmalar ihtiyaçları acil olsa da birkaç haftadan önce işe alımları tamamlayamıyor. Tamamlasalar bile milyonları bulması beklenen yeni işsizlerin önemli bir kısmı buralarda iş bulamayacak.