Bu evrendeki her canlı birbirine ince bir iple bağlı

class=’cf’>

Twitter’de 12 milyon takipçiniz var. Sosyal medyayı, anaakım medyayı son derece aktif kullanarak normalde pek çok bilgiyi herkesin anlayacağı bir dille günlük hayatın bir parçası haline dönüştürdünüz. Meseleyi hem bilimsel hem eğlenceli kılmanın bir formülü var mı?
– Hepimiz aynı toplumun bir parçası olarak aynı havayı teneffüs ediyoruz. Günümüzde toplumsal davranışları, kolektif yaratılmış bir popüler kültür balonu şekillendiriyor. Herkesin kendinden bir şeyler kattığı devasa bir balon bu. Bu yüzden hepimiz Katy Perry’nin, Beyoncé’nin kim olduğunu, Trump’ın başkanlık koltuğunda oturduğunu, Dünya Kupası’nı Fransa’nın kazandığını biliyoruz. Popüler kültür; modern toplumun tutkalıdır, panzehridir, görünmez ilacıdır. O yüzden onun diline, platformlarına ve bileşenlerine son derece önem veriyorum. Popüler kültür; sadece müzikten, televizyondan, romandan ibaret değildir. Olmamalıdır da… Tıp, matematik, fizik, biyoloji de gayet bunun bir parçası olabilir. Bilimsel olan her şeyi, insanlara bir popüler kültür unsuru olarak sunuyorum. Günlük hayatta, halihazırda hâkim oldukları bir bilgiye, bilimsel bir katman ekliyorum sadece. Çatır çatır, ağız tadıyla yiyorlar tüm söylediklerimi.

Bu kadar popüler olmak adına dili basitleştirmek, ‘şovun bir parçası olmak’, biliminsanları arasında ciddiye alınmama kaygısını da getiriyor mu?
– Dünyanın yaşayan en başarılı fizikçisi olduğumu iddia edemem. En fazla fizikçiler arasında insanlarla iletişimi daha kuvvetli biri diyebilirim kendim için. Bilimsel bulguları, insanların günlük hayatında sevdiği ya da ilgiyle takip ettiği bir konu üzerinden paylaşıyorum. Varsın bir fizik profesörü gibi ciddi gözükmeyeyim.

Sistem bizi kabilelere ayırıyor

Sizce bilim dünyasının bugün önündeki en büyük engel ne?
– Çağlardan beri bir ‘kabile’ler arası çatışmadır gidiyor. İnsanı birbirinden uzaklaştıran, ayıran, üstüne düşman kılan bu kabilelerin varlığı. Yaşadığın yere, oy verdiğin partiye, ten rengine, pasaportuna, diline, ırkına, yemek tercihine göre farkında olmadan onlarca farklı kabilenin üyesi olarak yaşıyorsun hayatını. Sistem bizi bölüyor, milyonlarca kabileye ayırıyor. İnsan, ne zaman kendisini ait olduğu kabile(ler) üzerinden değil, sadece varlığıyla tanımlarsa o zaman kendi türüyle yarış halinde olmayı bırakıp türünün geleceği adına yapıcı işler, fikirler çıkarmayı bilir.

 Peki, nasıl olacak bu? Yeryüzünde yaklaşık 7.4 milyar insan var. Hepsini karşımıza alıp “Durun siz kardeşsiniz. Boşuna yarışmayın birbirinizle. Birlik olun, beraber yükselin” diyebilmemiz teknik olarak mümkün değil.
– Optimist misin?
 Her zaman…
– O zaman hayatta dokunabildiğin, erişebildiğin herkese şunu yaymalısın: ‘Big bang’den beri var olan bir ekosistemin bir parçasısın. Evet, bir yandan Dünya’nın sonunu getirecek felaketler yaşanıyor. Diğer yandan da birtakım gelişmeler yaşanıyor ve sistem bir şekilde dengede kalabiliyor. Bu evrendeki her cisim ve her canlı birbirine ince bir iple bağlı. Evrene de göbekten bağlıyız ve bu, göbekbağı zannettiğimizden ve hissettiğimizden çok daha kuvvetli. Bu bağlantı, hayranlık verici. Evrenin varlığını sürdürmesi için sana ihtiyacı olduğunun göstergesi.
Karamsarlık, endişe ve kaygı da insana dair ve evrenin bir parçası. Bir astrofizikçi olarak sizi bu ve benzeri hisler sardığında ne yapıyorsunuz?
– Dünya üzerinde, 7.4 milyarlık nüfusta, bir karınca kadar olduğunu düşünmek yerine gökyüzüne bakıp kendine, “Ben evren kadarım” demeyi dene. Bak, o zaman içindeki taşlar nasıl da oynuyor yerinden. Koca ekosistemde küçücük bir moleküler parçası kadar gözükebiliriz. Oysa varlığımız bir evren kadar geniş. Karınca da sensin, evren de. Unutma evlat, sen içinde koca bir evreni taşıyan minicik bir karıncasın. Bu cümleyi benimsediğinde hem kendini o kadar ciddiye almamayı, her şeyi kafada büyütmemeyi öğreniyorsun hem de içindeki sonsuz gücü, potansiyeli keşfediyorsun.
 Küçük mutlulukların sihrine inananlardan mısınız?
– Kesinlikle.
 Ne önerirsiniz mesela?
– Dışarıda sadece, evinde kendi kendine pişirmenin teknik olarak mümkün olmayacağı yemekleri ye. Çıktığındaysa, bütçenin birazcık üzerinde kalan restoranlara git. Yani: Dışarıda daha az ama daha kaliteli yemek ye.

Hayatı anlamak için önerdiği dört kitap

Dünyanın nasıl çalıştığını daha iyi anlayabilmem için bana, size göre ‘kutsal’ dört kitap önermenizi rica etsem…
– Isaac Newton’ın ‘Dünya’nın Sistemi’ sana evrenin aslında ne kadar da bilinebilir olduğunu anlatır. Üzerine Charles Darwin’in ‘Türlerin Kökeni’ni oku. O da sana biz insanlar dahil, evren üzerindeki tüm canlıların arasındaki organik bağı açıklasın tane tane. Sonra Thomas Paine’in ‘Akıl Çağı’nı oku ki rasyonel düşüncenin gücünü keşfedebil. Hepsinin üzerine ‘Guliver’in Gezileri’ni oku, o da hiciv ve mizah olmadan nefes almanın mümkün olmayacağını hatırlatsın.

Canım, paylaşılamayacak ne var şu evrende?

Röportaja başlamadan önce Türk kahvesiyle ilgili sormak istediğiniz bir şey olduğunu söylemiştiniz…
– Seni bulmuşken sormam lazım: Türk kahvesi içtikten sonra kalan katı kısmı kaşık kaşık yedirdiler bana. Kafa mı buldular benimle?
Türk kahvesinin telvesi genelde yenmez. Sağlığa faydalı olduğunu söyleyenler var ama… Size kalmış! Çok mu acı geldi tadı?
– Tadı fena değil, tamam. Sadece kahveni keyifle yudumlayıp bitirdikten sonra kaşık kaşık zifiri bir katmanı yemek alışık olduğum bir durum değil. Ayda yılda bir, hadi tamam da, sırf sağlığa faydası büyük diye her gün yenmez. İnsanın içini karartır, hayatını söndürür o telve dediğin şey!
Nerede içtiğinize göre de değişir tabii…
– İstanbul’da içtim. Tam yerinde yani. Turistik bir gezi için gelmiştim. Altı sene geçmiş bak üzerinden… Türklerle Yunanlar arasındaki “O benim”, “Hayır benim” çekişmelerine dair en ufak bir fikrim bile yoktu. Tam dünyadan bihaber dolaşan Amerikalı turist gibiydim!
Neler geldi başınıza?
– Konusu açıldı, anlatayım, tamam… İlk günkü rehberimiz Türk’tü. Yemek kültüründen, müziklerden, eğlence anlayışından bahsediyor, hepsinin tarihini ve Türk geleneklerini anlatıyor. İkinci gün, başka bir tur, farklı bir rehber, bu seferki Yunan asıllı…. Bir ara konu baklavadan, tavernalardan, mezelerden açıldı. Hikâyeler birebir aynı, sahipleri farklı! Komik bir durumdu. Pasif agresif bir gerginlik sezdim.
Kosmos kurallarınıza aykırı tabii böyle durumlar…
– (Gülüyor) Canım, paylaşılamayacak ne var şu evrende? Baklavanın üzerine, ‘Türk-Yunan dostluğunun ürünü’ etiketi yapıştır mesela, etkisi çoğalsın, herkes kazansın!

Her şeyi değiştiren yapım: ‘Cosmos’

Bir gökbilimci olarak Venüs ve Mars’la ilgili her şeyi değiştirecek bulgular keşfeden, NASA’da üst düzey yöneticilik yaptığı dönemde Güneş sistemini araştıran, insansız uzay araçlarının görevlerini planlayan ve hatta Ay’a uçuşlarından önce Apollo astronotlarını bizzat bilgilendiren gökbilimci Carl Sagan’ın insanlığa en büyük katkılarından biri ‘Cosmos’ oldu. 28 Eylül 1980’de ilk bölümü yayımlanan bilim programı ‘Cosmos’, 60 ülkede 500 milyondan fazla kişi tarafından izlendi. 2014’te National Geographic kanalı tarafından yeniden çekilmeye başlayan ‘Cosmos’ serisinde, 62 yaşında kök hücreleriyle ilgili bir hastalıktan dolayı yaşama veda eden Carl Sagan’ın yerini astrofizikçi Neil deGrasse Tyson aldı.

Söz konusu aşksa herkes eşittir,
fizikçisi de şairi de donakalır

Hayattaki her şeyi bilim üzerinden açıklıyorsunuz. Aşkın, körkütük âşık olmanın bilimsel bir açıklamasını, hatta varsa formülünü alabilir miyim sizden?
– Oğlum, sen beni peygamber filan mı zannettin? “Her şeyin cevabı bende” gibi bir imaj mı çiziyorum? Söz konusu aşksa, herkes eşittir. Aşk karşısında fizikçi de şair de ayazda karşısına kurt çıkmış kuzu gibi öylece donakalır!