Boğazlar artık altın basacak

Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre, 20 Temmuz 1936’da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile ticaret gemilerinin Türk Boğazları’nda geçiş serbestisi ilkesi korunmakla birlikte, boğaz geçiş rejimi Türkiye’nin güvenliği dikkate alınarak yeniden düzenlendi.

Türkiye açısından büyük stratejik, siyasi ve ekonomik önemi haiz bir bölgeyi yakından ilgilendiren Montrö Boğazlar Sözleşmesi, imzalandığı tarihten bu yana ayakta kalabilen nadir çok taraflı anlaşmalardan biri olarak uygulanıyor. Türkiye’nin 86 yılı aşkın süredir tam bir tarafsızlık içinde ve titizlikle uyguladığı Sözleşme, Türkiye’nin yanı sıra Karadeniz’e kıyıdaş devletlerin ve üçüncü ülkelerin tümü için makul ve uygulanabilir bir çıkar dengesi oluşturuyor.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin 2’nci maddesi, Türk Boğazları’ndan uğraksız geçecek gemilerden alınacak vergi ve harçları düzenliyor. Buna göre, Türk Boğazları’ndan uğraksız geçecek gemilerden sağlık denetimi, fener ve tahlisiye hizmetleri olmak üzere 3 kalem üzerinden ücret alınıyor.

Bu ücretlerin hesaplanmasında, 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi hükümlerinde belirtilen “Altın Frank” biriminin esas alınması gerekiyor.

Ayrıca Sözleşme’nin ekinde “Türk hükümetinin bu vergilerde ve harçlarda kabul edeceği indirimler, bayrak ayrımı gözetilmeksizin uygulanacaktır.” hükmü yer alıyor.

ALTIN FRANK NEDİR?

1983 yılında Devlet tarafından alınan bir kararla Türk hükümetine verilen indirim yetkisi üzerine ücretlerde yaklaşık yüzde 75’lik bir indirim yapılmış ve o gün belirlenmiş indirimli “Altın Frank” değeri 2022 yılına gelinceye kadar kullanılmıştı. Profesör Hacı Kara, “Boğazlarda Altın Frank Uygulaması” isimli makalesinde, Altın Frank’a ilişkin şu bilgileri vermişti:

“Uluslararası uygulamada ise o tarihlerde hesap birimi olarak kabul edilen iki Altın Frank mevut idi. Bunlardan birincisi 1805 tarihinde Napolyon tarafından çıkarılan (7,4 (17 Germinal)  ve 1920 tarihinde Milletler Cemiyeti’nce hesap birimi olarak kabul edilen 900/1000 ayarında 10/31 gram altın içeren Fransız Frank’ıdır. Bu miktar 24 ayara dönüştürülerek ondalık kesirle ifade olunduğunda 1 Frank 0,290323 gram saf altına karşılık gelmektedir.

İkinci hesap birimi olarak kullanılan Altın Frank ise 1928 yılında Poincáre Başbakanlığı esnasında oluşturulan (ihdas edilen) “Poincáre Frankı”dır. Bu Frank 24 ayar 58,95 miligram altın içermektedir. İçeriği itibariyle 0,290323 gram (290323 miligram) saf altın değerindeki Germinal Frank’ının 20,30497’sine karşılık gelmektedir. Bir diğer ifade ile Germinal Frank, Poincáre Frankının 4,9249024 misli değerdedir.

Doktrinde merhum Prof. Dr. Tahir ÇAĞA 1994 yılında yayımlanan makalesinde, Sözleşmede esas alınacak olan Altın Frank’ın, Germinal Frank olması gerektiğini ifade etmektedir. Biz de, Sözleşmenin imzalandığı tarihte Poincáre Frank’ın yeni uygulanan bir birim olması buna karşın,  Germinal Frankın Milletler Cemiyetince dahi kabul edilen ortak bir hesap birimi olması nedeniyle Sözleşmede kararlaştırılan Altın Frank’ın, “Germinal Frank” olduğu kanaatindeyiz.”

GÜNCELLEME YENİ YAPILDI

Aradan geçen süre zarfında, indirimli “Altın Frank” değerinde herhangi bir güncelleme yapılmadı.

Türk Boğazları’ndan geçecek gemilerin ödeyeceği sağlık denetimi hizmeti, fener hizmeti ve tahlisiye hizmeti ücretlerine esas olacak “Altın Frank” değerinin güncellenmesi kararlaştırıldı.

ALTIN FRANK KAÇ DOLAR?

Buna göre, 1983 yılında 1 indirimli Altın Frank değeri “0,8063 ABD doları” iken 7 Ekim 2022’den itibaren uygulanmak üzere “4,08 ABD doları” olarak güncellendi.

Bu suretle, halihazırda uğraksız geçen gemilerden alınmakta olan fener hizmeti ve tahlisiye hizmeti ücretleri 5 katına çıkarıldı.

Kararla bundan böyle “Altın Frank”ın sabit bırakılmaması ve belirlenen yöntemle her yıl haziran sonunda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından 1 Temmuz tarihi itibarıyla güncellenmesi kararlaştırıldı.