Biraz tarih biraz huzur: Cumalıkızık

Uludağ’ın eteklerinde orijinal dokusunu yitirmemiş otantik evleri ve köy havasını koruyan atmosferiyle hafta sonu turlarının vazgeçilmez adresi Cumalıkızık… Bir Bursalı olarak benim için aslında burası anlatılmaz yaşanır cinsten… 700 yıllık gizemli tarihi, Osmanlı’dan kalma binaları ve doğal kaynaklarıyla kente ayak bastığınızda kendinizi huzurlu hissedeceksiniz. Hatta dünyanın en dar sokağı Cumalıkızık’da…

Fotoğraflar: İpek Evci, Alamy

2002’de o dönemim en popüler dizelerinden olan ‘Kınalı Kar’a ev sahipliği yapmasıyla Cumalıkızık, Bursa dışından da sık sık ziyaretçi ağırlamaya başladı.

2014’de ise Bursa’yla birlikte UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kabul edildi. Yazın cıvıl cıvıl ve yemyeşil olan köy sokaklarını kışın kar yağarken dolaşmanın keyfi de apayrı.

Köy hakkında…
Cumalıkızık, 1300’lü yıllarda Bursa’ya yerleşen Oğuz Türklerinin kurduğu yaklaşık 15 Kızık köyünden birisi. Uludağ’ın eteklerine serpiştirilmiş gibi duran Kızık köylerinden çok az kısmı günümüze ulaşabilmiş.

Değirmenkızık, Hamamlıkızık, Derekızık bunlardan bazıları. Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundan beri varolan bu köyün tarihi dokusunu geçen zamana, doğal afetlere ve Kurtuluş Savaşı’na rağmen bu şekilde korumuş olması gerçekten etkileyici.

Cumalıkızık’ta evler genelde üç katlı, cumbalı ve iç avlulu. Köyde birçok evin avlu kısmı restoran olarak işletiliyor.

Dilerseniz kahvaltınızı bu avlularda yapabiliyorsunuz, teyzeler sıcak sıcak gözlemenizi yanıbaşınızda hazırlıyor.

Köye ulaştığınızda kocaman bir meydan sizi karşılıyor. Köyün içine araçla giriş yapılmadığı için aracınızı meydanındaki otoparka park etmeniz gerekiyor.

Köyün girişindeki büyük meydanda kurulan sergi alanı genelde kalabalık oluyor fakat köyün ara sokaklarında dolaşmaya başladığınızda yavaş yavaş sıyrılıyorsunuz bu kalabalıktan.

Hafif yokuşlu köy sokaklarında dolaşırken bazen köy köpekleri eşlik ediyor turunuza bazen dağın yamaçlarından sızan suların oluşturduğu minyatür dereler.

Cumalıkızık’a ulaşım
Cumalıkızık’a Bursa-Ankara yolunun 10’uncu kilometresinde dağ yamacına doğru saptıktan yaklaşık 10 dakika sonra ulaşabiliyorsunuz.

Köye ulaşım için otobüs ve minibüs alternatiflerine son yıllarda genişletilen metro ağı sayesinde metro da eklendi. Dilerseniz metroyla trafikte geçireceğiniz zamanı azaltıp sonrasında 10 dakikalık minibüs yolculuğuyla köye rahatlıkla ulaşabiliyorsunuz.

Cumalıkızık’ta neler yapılır?
Küpeli Ev
Adını etrafında bulunan küpe çiçeklerinden alan ve yaklaşık 700 yaşında olan bu ev UNESCO Derneği tarafından ‘Proje Uygulama Evi’ olarak seçilmiş. Belirli dönemlerde denetlemesi yapılan evin içi köydeki evleri simgeleyecek şekilde restore ve dekore edilmiş.

Ev içerisinde yer alan objelerin tamamı Bursa’da yapılmış ve farklı illerden hiçbir eşya kabul edilmemiş. Evin odaları isimlerini köyün simgelerinden alıyor; ahududu, kestane, kiraz ve ortanca. Evin bir odasında yaklaşık 100 yıllık Osmanlıca ve Fransızca tıp kitapları sergileniyor.

Evin başka bir köşesindeki küçük bir dolabın içerisinde Almanya’nın Kulumbach kasabası ile Bursa UNESCO Derneği’nin kardeş olduğunu ve bu köşenin Küpeli Ev’in restorasyonuna yardım eden bu kuruluşa teşekkür için hazırlandığını öğreniyoruz. Kulubach kasabasında da Türkiye ve Bursa adına benzer bir köşenin olduğunu ve bizler gibi ziyaretçilerin ülkemizin ismini gördüğünü bilmek sevindirici.

Köy sokakları ve köy evleri
Bu köye geldiğinizde bence yapılacak ilk şey sokaklarında kaybolmak. İncecik kıvrımlı sokaklarda dolaşmak, bazıları yıkılıyormuş gibi duran evlerin arasında dolaşırken döndüğünüz köşede karşınıza neyin çıkacağını merak etmek oldukça keyifli.

Köyde yaklaşık 270 ev bulunuyor fakat ortalama 180’inde hayat var. Köy içerisinde bazı evler restoran olarak işletildiği için evlerin avlularında köy havasını yaşayabileceğiniz, kışın demli çayınızı yudumlayacağınız, yazın buz gibi ahududu suyunuzu içebileceğiniz alanlar mevcut.

Köyde dilerseniz kahvaltı, gözleme ve benim favorim köy mantısı alternatifleri de var. Mis gibi dağ havasını aldıktan sonra kim mantı üzerine ev baklavasına hayır diyebilir ki?

Köy meydanındaki sergiler
Köy girişindeki ana meydanda kurulan sergilerde köy kadınlarının kendi elleriyle yaptığı tarhana, erişte, turşu, ahududu reçellerinden alabilirsiniz. Ayrıca bu sergilerde yün patikler, hırkalar ve el işi birçok ürün de sergileniyor.

Cin Aralığı
Doğal güzellikleri ve eşsiz tarihinin yanında bu köy efsanelerle ve ilginçliklerle dolu. Dünyanın en dar sokağı olarak anılan ‘Cin Aralığı’ Cumalıkızık’ta bulunuyor.

Buraya neden bu isim verilmiş farklı hikâyeler var fakat en sık anlatılanı; Kurtuluş Savaşı döneminde köyü basan ve köy halkını camiye tutsak eden Yunan askerlerinden kaçan köylülerle ilgili.

Hikâyeye göre kilitli oldukları camiden kaçmayı başaran köylüler caminin hemen arkasında yer alan Cin Aralığı’nın olduğu sokağa giriyorlar. Cin Aralığı’nın özelliği sokağın en arka köşesinde yer alması ve sokağın başından bakıldığında gözükmemesi, bu şekilde de sokağın çıkmaz sokak zannedilmesi. İşte köylülerin kaçışı da bu şekilde oluyor.

Yaklaşık üç karış genişliğindeki Cin Aralığı’ndan kaçan köylüleri arayan Yunan askerleri bu sokağı çıkmaz sokak zannediyorlar ve köylüleri ellerinden kaçırmış oluyorlar. O günden sonra da bu dar sokağın adı ‘Cin Aralığı’ olarak kalıyor. Oldukça meşhur olan bu aralıkta fotoğraf çekilmek isterseniz sıra beklemeniz gerekebilir, benden söylemesi.

Ufak bir hatırlatma; köyde karşınıza çıkacak köy çeşmelerinden kana kana su içebilirsiniz. Dağdan gelen bu buz gibi su özellikle sıcak Bursa günlerinde oldukça ferahlatıcı oluyor.

Ayrıca köydeki hamam, cami ve köy hakkında daha fazla şey öğrenmek isterseniz Cumalıkızık Müzesi de ziyaret edilecek yerler arasında…