Bilgisayarlarda İşlemci Neye Göre Seçilir?

Tüm bilgisayarların en önemli bileşenlerinden biri olan işlemci, sistemdeki yükün büyük bir kısmını sırtlayarak adeta bilgisayarın beyni gibi hareket etmekte. Teknolojinin gelişmesi ve bilgisayar bileşenlerinin önemli bir yer tutmasıyla birlikte her ihtiyaca göre farklı bileşenler piyasaya sunuldu. İşlemciler de bir sistemin beyni olarak bu sınıflandırmaya dahil oldular.
Günümüz sistemlerinde günlük kullanım, oyun oynama, iş istasyonu ve içerik üretme amacıyla birçok farklı kurulum mümkün. Bu bağlamda Intel ve AMD de farklı kulvarlarda farklı modellerle rekabet ediyorlar. Biz de bu yazımızda yeni bir işlemci satın almadan önce nelere dikkat edilmesi gerektiğinden söz edeceğiz. İşlemci seçim sürecinden önce işlemcileri daha iyi tanımak isterseniz aşağıdaki yazımıza göz atabilirsiniz.

İşlemci alırken nelere dikkat edilmeli?

İhtiyacı belirleyin, Soket tipi (Socket Type) Nesil (Generation) Saat hızı (Clock Speed) Çekirdek (Core) İş parçacığı (Thread) Önbellek (Cache) Darboğaz (Bottleneck) IPC TDP Soğutucu (Cooler) İncelemeler Kullanıcı yorumları

İhtiyacı belirleyin: Alacağınız işlemci, hangi amaçla kullancağınız sistemin bir parçası olacak?

Sisteminiz için işlemci seçmenin en temel maddesi ihtiyacınızın farkında olmaktır. Eğer günlük kullanımdan öteye geçmeyecek bir kullanıcı iseniz ağır iş yükü için tasarlanmış bir işlemci kullanmanız lüzumsuz olacaktır. Aynı şekilde oyun oynamak üzere bir sistem ediniyor iseniz ekran kartınıza uyum sağlayamayacak, nispeten güçsüz bir işlemci seçmeniz hata olacaktır.

Var olan bir sistem de olsa tamamen baştan toplanacak bir sistem de olsa işlemci tercihini yapmadan önce, gözden geçirmeniz gereken konu başlıkları mevcut. Kullanım tipinize uygun çekirdek sayısı, sahip olduğunuz ya da seçeceğiniz ekran kartıyla uyumluluk, uygun soğutma çözümünü bulmak gibi birçok farklı unsuru göz önünde bulundurmalısınız. Son kararınızı vermenizi sağlayacak tüm unsurlara göz attıktan sonra ise satın almayı düşündüğünüz modelin inceleme videolarını izlemeniz ve forumlardaki kullanıcı yorumlarına göz atmanız son derece faydalı olacaktır.

Soket tipi: Anakartınızın soket tipi hangi işlemcilere destek veriyor?

Intel ve AMD rekabetinin sonucunda ortaya çıkan onlarca modeli birbirinden ayıran unsurlardan biri de soket tipi. Günümüzde Intel’in kullandığı soket tipi LGA iken AMD ise AM4 ve TR4 soket tipleriyle işlemci üretmekte. Koskoca işlemci dünyasında yalnızca 3 adet soket tipi varmış gibi görünse de bu soket tiplerinin bir de alt modelleri bulunuyor. Aşağıdaki listede Intel ve AMD’nin piyasada bulunan soket tiplerini ve bu soket tiplerini kullanan işlemci serilerine göz atabilirsiniz.

Intel soket tipleri, işlemci serileri ve uyumlu yonga setleri:

LGA 1151: 8. ve 9. nesil Z390 Z370 Q370 H370 B365 B360 H310 LGA 1200: 10. nesil Z490 H470 B460 H410 LGA 2066: 10. nesil X299

AMD soket tipleri, işlemci serileri ve uyumlu yonga setleri:

AM4: Ryzen 3000, 2000 ve 1000 serisi X570 X470 X370 B550 B450 B350 A320 X300 A300 TR4: Ryzen Threadripper 2000 ve 1000 serisi X399 sTRX4: Ryzen Threadripper 3000 serisi TRX40

Nesil: Bütçenize göre ulaşabileceğiniz en yeni işlemci hangisi?

AMD de Intel de gelişen teknolojiye farklı nesillere işlemci üreterek ayak uyduruyorlar. Bu da iki dev marka arasındaki rekabetin artarak devam etmesine yol açıyor. Yeni bir nesil işlemcinin çıkması, bir önceki nesilde yer alan işlemcilerin çağ dışı kalması anlamına gelmiyor. Her kategoride olduğu gibi nesil konusunda da ihtiyacı iyi belirlemek gerekiyor. AMD’nin en yaygın olarak kullanılan serisi Ryzen’in 3000, 2000 ve 1000 olmak üzere farklı serileri mevcut. Ryzen serisinin bir sonraki adımı olan Threadripper ise aynı şekilde 3000, 2000 ve 1000 olmak üzere kategorilere ayrılıyor. Intel ise 8. ve 9. nesilden 10. nesil işlemcilere yeni bir soket tipiyle geçmiş olsa da 8. ve 9. nesilde yer alan işlemcilerini satmaya devam ediyor.

İşlemci tercihinin nesil adımına geldiğinizde hangi neslin size uygun olduğunu analiz etmeniz gerekiyor. Eğer LGA 2066 soket tipini kullanan 10. nesil bir Intel işlemciye ya da Ryzen Threadripper 3000 serisi kadar güçlü bir AMD işlemciye ihtiyacınız yoksa, hem bütçeyi hem de ideal performansı gözeterek farklı bir nesil işlemciyi radarınıza alabilirsiniz.

Saat hızı: İhtiyacınız olan hız ne düzeyde?

Motorlu araçların olduğu gibi işlemcilerin de bir hız ölçü birimi mevcut. Saat hızı, bir işlemcinin sunabileceği performansın ve çoklu işlem becerisinin bir ölçüsüdür. GHz (Gigahertz) birimiyle ölçülen bu hız, işlemcinin mimari altyapısına göre değişiklik göstermektedir. Üreticilerin farklı serilerle farklı müşterilere hizmet etmesinin sebebi de tam olarak budur. 

2000 yılının ilk dönemlerinde 1 GHz hıza sahip ilk işlemciler Intel ve AMD tarafından üretildiğinde bu büyük bir kilometre taşıydı. Günümüzde ise 5 GHz’in üzerinde saat hızı vadeden işlemcileri görmek son derece normal hale geldi. Eğer rutin kullanımınız çoklu işlemler içeriyorsa ve sisteme yük bindirecek düzeyde ise saat hızının yüksekliği öncelikli gözetmeniz gereken detay olmalıdır. 

Çekirdek: Fiziksel işlem gücünün merkezi

Çekirdek, bir işlemcinin beyni olarak tanımlanabilir. İşlemcinin sırtladığı tüm işlemler çekirdekler tarafından yürütülür ve tamamlanır. Bu da ne kadar çok çekirdek mevcut ise o kadar hızlı işlem gerçekleştirilebilir demek oluyor. 

Günümüzde 64 çekirdeğe sahip işlemciler bile piyasada yer edinmeye başladı. Kullanım tipine göre gözetilmesi gereken en önemli detay olan çekirdek sayısı, yalnızca günlük kullanım gerçekleştiren kullanıcılar için 2 veya 4 çekirdek olabilecek iken oyun oynayan veya daha kapsamlı işlemler yapan kullanıcılar için 8 ve üzeri olmalıdır.

İş parçacığı: Sanal işlem gücünün merkezi

Teknoloji dünyasındaki adı “Thread” olan ancak Türkçe’de “iş parçacığı” dediğimiz bu unsur, fiziksel olarak yer alan çekirdeklerden sanal birer çekirdek oluşturulmasıyla ortaya çıkıyor. “Çekirdek” başlığında bahsettiğimiz 64 çekirdekli AMD Ryzen Threadripper 3990X adlı işlemcinin iş parçacığı sayısı 128. Bu da fiziksel çekirdek başına oluşturulan 2 adet sanal çekirdek anlamına geliyor. 64 fiziksel çekirdeğin aynı anda 128 çekirdek görevini gerçekleştirebiliyor olması da “Multithreading” ile her fiziksel çekirdeğin ikiye bölünmesiyle mümkün oluyor.

Önbellek: Aynı anda ve en fazla ne kadar işlem gerçekleştirmeniz gerekiyor?

Önbellek, L1, L2 ve L3 olmak üzere 3 türden oluşur. İşlemci, ihtiyaç duyduğu verileri ön bellekte bulamadığında RAM’e başvurur. Kullanıcının sıklıkla yaptığı işlemleri bu belleğe kaydeden işlemci, bu belleğin boyutunun artması ile daha fazla işlemi hafızasında tutabilir. Dizi, film izlemek gibi günlük işlemler gerçekleştiren bir kullanıcının işlemci tercihinde önbelleğin boyutunu öncelikli olarak düşünmesi çok da gerekli sayılmaz.

Darboğaz: Ekran kartı, hafıza ve işlemci uyumu

Darboğaz, hangi tip kullanıcı olursanız olun kullanım tecrübenizi baltalayan bir durum. Sistemdeki işlemci, ekran kartı, RAM gibi donanımların herhangi birinin nispeten daha güçsüz kalması sonucu görülebilen bir durum olan darboğaz, genelde işlemci ve ekran kartının uyumsuzluğundan kaynaklanır. İşlemcinin performans bakımından ekran kartının gerisinde kalması ya da bu durumun tam tersinin olması, güçsüz olan donanımın güçlü olanın performansını frenlemesi anlamına geliyor. Darboğaz hakkında daha kapsamlı bilgi edinmek ve sisteminizde testlerini gerçekleştirmek için bu yazımıza göz atabilirsiniz.

IPC: Küçük ama önemli bir performans detayı

Aynı teknik özelliklere sahip iki farklı işlemcinin performansları birbiriyle aynı olmayabilir. Bunun sebebi işlemcilerin kullanmakta olduğu farklı mimari yapılardır. IPC ise bu performans farkının ölçülmesinde kullanılan terimdir. Döngü başına komut sayısı anlamına gelen IPC kavramını işlemci satın alırken göremeyebilirsiniz. Alacağınız işlemcinin IPC değerinden haberdar olmak için yapılan incelemelere göz atmanızı öneririz.

TDP: İşlemciniz ne kadar ısınacak, ısınınca ne kadar üç kaybedecek?

Isıl Tasarım Gücü anlamına gelen TDP, işlemci veya ekran kartının ısı yayma kapasitesi olarak tanımlanır. İşlemci veya ekran kartının kullandığı güce oranla üretmesi gereken ısının karşılığı olan TDP değerinin yüksek olması kullanıcının isteyeceği bir durum değil. Eğer satın alacağınız işlemcide hız aşırtma uygulamayı planlıyorsanız TDP değerinin olabildiğince düşük olması gerektiğini unutmayın.

Soğutucu: İşlemciniz ısınınca nasıl ve ne kadar sürede soğuyacak?

Sistemin beyni olan işlemcinin olmazsa olmaz yol arkadaşı soğutucu, işlemcinin ideal ısıda kalmasını sağlayan bir başrol oyuncusu olarak tanımlanabilir. Kapalı devre, açık devre sıvı soğutma ya da hava soğutma çözümleriyle piyasada yer alan soğutma sistemlerinin işlemcinin gücüne ve kasanın iç ortamına uygun seçilmesi gerekmektedir. Soğutma çözümünün yetersiz kalması durumunda işlemcinin performans kayıpları yaşaması kaçınılmaz olacaktır. Güçlü bir işlemcinin iyi bir soğutma çözümüne ihtiyacı olduğunu unutmamanızı tavsiye ederiz.

İncelemeler: Uzmanların söylediklerini önemseyin

Yukarıda yer alan tüm unsurlar işlemcinin etiketinde yer almayabiliyor. Sisteminiz için bir işlemci tercihi yapmadan önce her teknolojik üründe yapmanız gerektiği gibi incelemelere göz atmanız faydalı olacaktır. Güvenilir kaynakların inceleme videoları sayesinde işlemcinin performansıyla ilgili detaylı bilgiye sahip olabilir ve uyumlu donanımlar hakkında tavsiyeler bulabilirsiniz.

Kullanıcı yorumları: Deneyimlere göz gezdirin

Teknoloji kanallarının ve dergilerinin yaptığı incelemelerin kısıtlı sürelerde gerçekleştirildiğini göz önüne aldığımızda kullanıcı yorumları son derece önemli yer tutuyor. Satın almayı planladığınız işlemcinin uzun kullanım sonuçlarından haberdar olmak için forumlardaki ya da mağazaların internet sitelerindeki kullanıcı yorumlarına göz atmanız faydalı olacaktır.