Bigalı Kalesi ve Silah Tamirhanelerinin Tarihsel Önemi

Çanakkale Savaşları sırasında büyük öneme sahip olan Bigalı Kalesi, savaşın kaderini etkileyen kritik mekanlardan biri olarak öne çıkar. Savaşın ilk 72 saatinde yaklaşık 3 bin silahın tamir edilmesini sağlayan bu alan, savaş boyunca toplamda 90 binden fazla silahın onarılmasına ev sahipliği yapmıştır. Çanakkale Muharebeleri’nin 25 Nisan 1915’te başlamasıyla birlikte, bu silah tamir atölyeleri savaşın seyrini değiştiren önemli üsler haline gelmiştir.

Doç. Dr. Barış Borlat, savaşın başlangıcında cephedeki askerin muharebeyi sürdürebilmesi için silahların düzenli bakımı ve onarımının hayati önem taşıdığını vurgular. İlk etapta, cephe gerisinde Bigalı köyünün kuzey yamaçlarında kurulan ilk silah tamirhanesinin, kısa sürede savaşın yoğunluğuna ayak uydurmak amacıyla genişletildiği ve Kilye Koyu’ndan başlayarak 5 farklı ambarın kullanıldığı belirtilir. Ne yazık ki, özellikle düşmanın deniz saldırıları ve donanma ateşleri sonucu bu alanlar ciddi hasar görmüş ve tamiri zorlaşmıştır.

Güvenlik Sorunları ve Yeni Tamirhaneler

Bigalı köyü yakınlarındaki silah tamir merkezi, 17 Mayıs 1915 tarihinde gerçekleşen yoğun bombardıman nedeniyle büyük tahribata uğramıştır. Bu nedenle, silahların bakım ve tamiri için yeni bir üs olarak, günümüzde Bigalı Kalesi olarak bilinen alan tercih edilmiştir. Bu bölge, özellikle 16 Temmuz 1915 tarihinde resmi olarak açılışı yapılmadan önce, savaşın devamı için hayati öneme sahipti.

O dönemde, kale içerisindeki çeşitli bölümlerde yaklaşık 100 asker görev yapmaktaydı. Bu askerler, 25 Nisan 1915’ten itibaren muharebenin sürdürülebilmesi için askeri silahların bakımını, onarımını ve düzenli kontrolünü gerçekleştiriyorlardı. Ayrıca, tamir edilen her silahın kundak kısmına bir hilal işareti konarak, bu silahların nerede ve nasıl tamir edildiği işaretlenmişti. Bu uygulama, askeri operasyonların koordinasyonu açısından büyük önem taşıyordu.

Boş Kovanların Toplanması ve Geri Dönüşüm Süreci

Savaş sırasında, cephede kullanılan silahların yanı sıra, toplanan yüz binlerce boş kovan da büyük bir lojistik başarıyla İstanbul’a taşınmaktaydı. Sadece ilk bir ayda, yaklaşık 3 milyon boş kovan, gemilerle taşınarak, İstanbul’da eritilip yeniden kullanılmak üzere hazırlanıyordu. Bu süreç, savaşın ekonomik ve stratejik yönlerini de ortaya koyar niteliktedir.

İşte bu tamir ve bakım faaliyetleri sırasında, kazalar ve yaralanmalar da yaşanmış, bazen el bombası gibi tehlikeli maddelerin tamiri esnasında askerler ciddi şekilde zarar görmüştür. Bazı ustalar, bu yoğun çalışma temposu ve tehlike ortamında hayatını kaybetmiş veya yaralanmıştır. Bunun yanı sıra, kolordu komutanlığı, motivasyonu artırmak amacıyla, tamir işleriyle uğraşan 10 askere madalya vererek, onların kahramanlıklarını onurlandırmıştır.

Silah ve Mühimmat Tamirlerinin Stratejik Önemi

25 Nisan 1915 itibariyle, Bigalı Kalesi’ndeki 3. Kolordu’nun silah tamirhaneleri, savaşın devamı ve etkinliği açısından büyük bir stratejik öneme sahipti. Bu alanlar, savaşın kritik noktalarında, askeri silahların sürekli olarak tamir edilip, hazır halde tutulmasını sağlıyordu. Böylece, cephedeki askerlerin saldırı ve savunma kabiliyetleri korunmuş ve savaşın uzun süreli devamı mümkün hale gelmiştir.

Sonuç ve Günümüz Perspektifi

Çanakkale muharebeleri süresince, Bigalı Kalesi ve çevresindeki silah tamirhanelerinin toplamda 90 binden fazla silahın onarılmasına imza attığını söyleyebiliriz. Ayrıca, yaklaşık 10 milyon boş kovan da bu alanlar aracılığıyla İstanbul’a taşınıp tekrar kullanıma kazandırılmıştır. Bu süreç, savaşın hem teknik hem de lojistik açıdan ne denli karmaşık ve organize olduğunu ortaya koymaktadır. Günümüzde ise, bu alanlar, tarihsel ve kültürel miras olarak büyük önem taşıyor ve ziyaretçiler tarafından ilgiyle incelenmektedir.