Bardağın dolu tarafından bakabilen hayvanlar

Oysa onlar da bizim sahip olduğumuz birçok yetiye farklı düzeylerde sahip.

Hayvan zihni üzerine yapılan çalışmalar, hayvanların tahmin edilenin çok ötesinde bilişsel yetilere sahip olduklarını gösteriyor. Hatta hayvanlar hayata karşı optimistik (iyimser) veya pesimistik (kötümser) duruş sergileyebiliyor. Bunu, evini bir hayvanla paylaşan ya da sokak hayvanları ile ilgilenen kişilerin çoğu tahmin etmiştir. Örneğin bizim ailemize eşlik eden ilk köpeğimiz Karamel çok pozitif bir hayvanken, ikinci köpeğimiz Yoldaş çok kaygılı ve her şeye negatif bakan bir karaktere sahip. Bunu nasıl anladınız derseniz, biraz sonra anlatacağım bilimsel çalışma bu çıkarsamayı yapmama çok yardımcı oldu diyebilirim.

2014 yılında PLOS One dergisinde yayımlanan bir çalışmada, bazı köpeklerin diğerlerinden daha optimistik oldukları saptanmış. Araştırmacılar köpekleri iki farklı zil tonuna göre eğitmişler. Birinci zil çaldığında su, diğer zil tonunu duyduklarında ise laktozsuz süt vermiş. Daha sonra farklı bir tondan zil daha çalmışlar. Bu farklı tondaki zile reaksiyon gösteren köpeklerin, süt verilme ihtimaline karşı daha iyimser oldukları düşünülmüş. Bu tanımadıkları tona yanıt vermeyen köpeklerin ise süt verilme ihtimalinin düşük olduğunu ön görerek kötümser yaklaşım sergilediklerini düşünmüşler.

HAYATA POZİTİF BAKABİLİYORLAR

Hayvan davranışları uzmanı Paul McGreevy; optimistik köpeklerin nereye giderlerse gitsinler kendilerini risk almaya motive edebildiklerini söylüyor. Sonuç negatif ya da nötr olsa da risk almaya gönüllü oluyorlar. Bu da hep iyimser sonuç bekledikleri, pozitif düşünebildikleri için oluyor. İnsanlar da öyle değil mi zaten? Kargalarla ilgili yapılan çalışmalar da ilginç sonuçlar veriyor. Yetişkin bir karganın 7 yaşındaki bir çocuk zekasına sahip olduğu düşünülüyor. Kargalar alet kullanmayı öğrenebilen nadir hayvanlardan. Current Biology dergisinde 2019 yılında yayımlanan bir çalışmada, masanın sağ tarafına hep üç büyük parça et içeren bir kutu konurken, masanın sol tarafına hep sadece küçük bir parça artık et içeren bir kutu konuyor. Kargalar bunu öğrendikten sonra diğer kutular kaldırılıp masanın ortasına bir kutu konuyor. Masanın ortasına giden kargaların daha optimistik olduğu düşünülürken, gitmeyen kargaların orada et olmayacağı şeklinde pesimist düşüncelere sahip olduğu düşünülüyor. Daha sonra kargalara alet kullanabilecekleri bir düzenek daha kuruluyor. Burada da bir taraftaki kutu boş bırakılırken, diğer taraftaki kutuya et konuyor. Fakat ete ulaşabilmek için alet kullanmaları ve biraz zorlanmaları gerekiyor. Alet kullanmayı öğrendikten sonra birinci test tekrarlandığında optimist olanların sayısı artıyor. Buradan çıkarılan sonuç ise, yaşamdaki tecrübelerin optimist ya da pesimist davranmaya etki ettiği şeklinde. Atlar ve domuzlar üzerinde de yapılan benzer çalışmalar var. Genellikle benzer sonuçlar bulunmuş. Örneğin atlarda yapılan çalışmalardan birisinde, kaynak bakımından zenginleştirilmiş bir ortamda bulunmanın risk almayı kolaylaştırdığı ve daha optimistik olmaya meyli artırdığı gözlenmiş.

Hayata pozitif bakabilme yetisinin hayvanlarda da olması şaşırtıcı gibi gelse de, aslında bizim sahip olduğumuz birçok yetiye hayvanlar da farklı düzeylerde sahipler. Tek sorun aynı dili konuşmadığımız için anlayamıyor olmamız. Hayvan davranış bilim uzmanları bu konularda çok güzel çalışmalar yapıyor. Bu çalışmalar, doğayı paylaştığımız hayvanları daha yakından tanımamıza imkân veriyor. Bir hayvanla dost olmadan ölmenin büyük kayıp olduğunu düşünenlerdenim. Bu dünyada yer kaplayan tüm canların sorumluluğu bizlerin üzerine…

DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ