Antioksidan Takviyelerinin Yaşa Etkisi: Bilimsel Bulgular ve Sağlık Uyarıları

Prof. Dr. Özkaya, A vitamini, E vitamini, koenzim Q10, beta-karoten ve asetil-sistein gibi bileşenleri içeren bazı antioksidanların yıllardır serbest radikalleri temizleyerek yaşlanmayı geciktirdiği yönündeki yaygın inancın, bilimsel araştırmalarla çürütüldüğünü belirtti. “Ömrü uzatmıyor, hatta bazıları ömrü kısaltıyor” ifadesiyle de bu görüşü özetledi.

Son 20 yılda yayımlanan büyük ölçekli çalışmalarda antioksidanların yaşlanmayı yavaşlatmadığı ve ölüm oranını düşürmediği netleşti. JAMA dergisinde yer alan kapsayıcı meta-analiz, beta-karoten, A, C ve E vitaminleri ile selenyum gibi en sık kullanılan takviyelerin incelendiğini gösterdi. Çalışmada antioksidan takviyesi alanlarda ölüm riskinin, plasebo grubuna göre %4 daha yüksek olduğu belirlendi. Beta-karoten, E vitamini ve yüksek doz A vitamini alanlarda ölüm riski daha da arttı; C vitamini ve selenyum için ise belirgin bir yarar görülmedi.

“Bazı takviyeler kanser riskini artırıyor” şeklinde özetlenen bulgulara göre, özellikle E vitamini erkeklerde prostat kanseri riskini yükseltebiliyor ve A vitamini takviyelerinin kemik kırığı riskini artırabileceğine dair bilimsel işaretler mevcut. Ayrıca antioksidanların bazı durumlarda tehlikeli olabileceğini vurgulayan Özkaya, kanser hücrelerinin metabolizması gereği fazlası serbest radikal üretimine karşı antioksidanların kanser hücrelerini “yararlı” konuma getirebileceğini, bu nedenle kanser hastalarına çoğu durumda antioksidan takviyelerinin önerilmediğini dile getirdi.

“Yaşlanma çok daha karmaşık bir süreç” diyen Özkaya, yaşlanmanın yalnızca oksidatif hasar ile açıklanamayacağını; bu sürece birçok farklı biyolojik mekanizmanın dahil olduğunu belirtti. Sağlık açısından dengeli bir bakış açısı sunarak, sağlıklı bireyler için takviye gerekliliği olmadığını kaydetti.

Sağlıklı bireylerin yüksek dozlarda takviye kullanmasının hiçbir yarar sağlamadığını vurgulayan Özkaya, “Beta karoten, A vitamini ve E vitamini tek başına ya da diğer antioksidanlarla birlikte alındığında ölüm oranını artırabilir. C vitamininin ömrü uzattığına dair kanıt yok.” sözlerini hatırlattı. Dünya genelinde milyonlarca kişinin kalp-damar hastalıklarını ve kanseri önlemek amacıyla bu ürünleri kullandığını ancak elde edilen bulguların halk sağlığı açısından son derece önemli olduğuna değindi: “Antioksidan takviyeleri ne hayat kurtarıyor ne de insanları daha sağlıklı yapıyor.”

“Sağlıklı Hayat Merkezleri ücretsiz hizmet veriyor” başlığıyla öne sürülen desteklerin, kontrolsüz takviyelere yönelmenin yerine devletin ücretsiz hizmetlerinden yararlanmayı önerdiğini belirtti. Sağlık Bakanlığı’nın Sağlıklı Hayat Merkezleri’nin hemen her ilçede mevcut olduğunu hatırlatan Özkaya, vatandaşların diyetisyen, psikolog ve fizyoterapist gibi uzmanlardan ücretsiz destek alabileceğini ifade etti. Bu merkezlerde sağlığı güçlendirecek ve hastalıklardan korunmaya yönelik tedbirlerin uygulanabildiğini sözlerine ekledi.