Steve Hanke’nin Türkiye İçin Para Kurulu Önerisi

Steve Hanke’nin Para Kurulu Önerisi

“Para Doktoru” olarak bilinen John Hopkins Üniversitesi’nde uygulamalı ekonomi profesörü Steve Hanke, Türkiye’deki seçimlerin ardından Türk Lirası’nın (TL) hızla değer kaybetmesi hakkında çözüm önerisini sosyal medya platformu Twitter üzerinden paylaştı. Hanke, TL’deki bu hızlı değer kaybına karşı bir çözüm olarak, 1997 yılında Bulgaristan’da uyguladığı “Para Kurulu” sistemini önerdi.

Seçim Sonrası TL’de Değer Kaybı Hızlandı

Son zamanlarda Türkiye, “düşük faiz, düşük enflasyon, düşük cari açık” yaklaşımını “Türkiye Modeli” adı altında dünyaya tanıtmaya çalışıyordu. Bu modele göre, yüksek faiz oranları ekonomik büyümeyi yavaşlatmakta ve ihracatı olumsuz etkilemekteydi. İhracatın düşmesi, ülkeye giren döviz miktarını azaltırken, bu da cari açığı artırıyordu. Enflasyon ile faiz oranları arasında ise doğru orantılı bir ilişki olduğuna inanılıyordu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Faiz sebep, enflasyon neticedir” sözleri doğrultusunda uygulanan bu ekonomi politikası, yeni kabinenin atanması ile birlikte rafa kaldırıldı.

Uygulanan bu sistem, Türkiye’de enflasyonun artmasına, cari açığın rekor seviyelere ulaşmasına ve TL’nin hızla değer kaybetmesine yol açtı. 13. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından, sandıktan çıkan “istikrar” mesajı ile ekonominin başına geçen Mehmet Şimşek, uygulanan “Faiz sebep, enflasyon neticedir” politikasını terk etti. Şimşek’in “Türkiye’nin rasyonel bir zemine dönmek dışında bir seçeneği kalmamıştır” açıklaması, piyasalarda bir değişim rüzgarı estirdi. Seçim öncesinde belirli bir seviyede tutulmaya çalışılan kur ise, Mehmet Şimşek’in “rasyonel” söylemleri ile birlikte değer kazanımını hızlandırdı. Ancak, 28 Mayıs 2023’te yapılan 2. tur seçimlerin ardından TL, günümüze kadar yaklaşık yüzde 10 değer kaybetti ve son iki yıllık performansı ise yüzde 150’nin üzerinde bir erime gösterdi.

Türkiye’ye Bulgar Modeli: Para Kurulu Gerekiyor!

TL’nin hızla değer kaybetmesi ve mevcut ekonomik politikaların rasyonel bir zeminden uzak olması, hem uluslararası finans dünyasında hem de ünlü ekonomistler arasında geniş kapsamlı bir tartışmayı beraberinde getirdi. Bu tartışmalara yönelik son cevabı ise John Hopkins Üniversitesi profesörü Steve Hanke verdi. Twitter üzerinden yaptığı paylaşımda, Türkiye’ye 1997 yılında Bulgaristan’da uyguladığı “Para Kurulu” modelini önerdi ve bu yöntemin tek çözüm yolu olduğunu ifade etti.

Hanke, “Türk Lirası hızla değer kaybediyor ve bu kaybın önlenmesi için tek yol, 1997’de Bulgaristan’da uyguladığım gibi bir ‘Para Kurulu’ modelidir. Bu model Bulgaristan için son derece başarılı oldu.” dedi.

Bulgaristan Para Kurulu Uygulaması

Steve Hanke’nin Para Kurulu uygulamasına dikkat çektiği dönem, 1996’nın sonu ile 1997’nin başını kapsıyor. Bu dönemde Bulgar Leva’sı ABD doları karşısında büyük bir değer kaybı yaşadı; iki ay içinde dolar kuru 6.5 katına çıkarak 0.40’tan 3.18 Leva’ya yükseldi. Hanke’nin Para Kurulu uygulamasının başladığı dönemde ise dolar, 1.39 Leva seviyesine kadar geriledi.

“Para Kurulu” Nedir?

Peki, Hanke’nin 1997 yılında Bulgaristan’da uyguladığı ve başarılı olduğunu belirttiği “Para Kurulu” modeli nedir? Para kurulu, sabit döviz kuru düzenlemesini temsil eder. Bu sistemde, hükümet ya da merkez bankası tarafından belirlenen sabit bir oran üzerinden ulusal para talep edildiğinde, rezerv para ile ulusal para arasında dönüşüm sağlanır. Bu modelde, ulusal para ile rezerv para arasında tam ve sınırsız bir konvertibilite sağlanmalıdır.

• Para kurulu düzenlemesi, ulusal para ile uluslararası döviz arasında güven sağlamaktadır.
• Merkez bankası yerli para aktiflerini tutarken, para kurulu bu tür bir işlev görmez.
• Bu sistem, ulusal para ile rezerv para arasındaki sabit pariteyi garanti ederek güven ortamı oluşturur.
• Yüksek kredibilite, faiz oranlarını uluslararası düzeye çeker ve risk primini düşürür.

Bu sistem, 1997 yılında kriz içinde olan Bulgaristan’da uygulandığında, Steve Hanke’nin tabiriyle “başarıya ulaşmıştır”. Krizin başlangıcında, Bulgaristan hükümetinin aşırı harcamaları, yolsuzluk ve kötü yönetim gibi etkenler, ülkenin ekonomik dengelerini sarsmış ve mali sistemde büyük bir güven kaybına neden olmuştur.

Modelin Türkiye Ayağı

Profesör Steve Hanke, uzun zamandır Türkiye’ye “Para Kurulu” modelini tavsiye ediyor. Önceki açıklamalarında hükümetin faiz indirim kararlarına yönelik eleştirilerini açıkça ifade eden Hanke, Erdoğan’ın “Vatandaşlarımızı enflasyona ezdirmemeye politikamıza sıkı sıkıya bağlıyız” sözlerinin ardından, “Eğer bu dediğini gerçekleştirmek istiyorsa, bunun için tek yol Türk para biriminin bir çıpa para birimi olarak uluslararası istikrarı olan başka bir para birimine veya altına endekslemesi, buna ek olarak bir ‘Para Kurulu’ kurmasıdır” demiştir.

Hanke, “Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Para Kurulları” adlı kitabında bu konudaki ilkelerini açıklamış ve çıpa görevi gören konvertibl para sisteminin başarılarını; 1992 Estonya, 1994 Litvanya, 1997 Bulgaristan ve Bosna-Hersek’te kanıtladığını belirtmiştir. Hızla değer kaybeden TL’nin güçlü bir para birimine karşı endekslenmesinin önemini vurgulayan Hanke, yaptığı paylaşımlarda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nı yüksek hızda ve miktarda para basmakla suçlamıştır.

Hanke’nin çözüm önerisi ise, Bulgaristan örneğindeki gibi, “Para Kurulu” sistemi ile enflasyonu 30 gün içinde durdurmak şeklindedir. Bu sistemin, faizler üzerinde olumsuz bir etkisi olmayacak ve dolayısıyla Erdoğan’ın “faiz karşıtı” görüşlerine de uyum sağlayacaktır.