Türk Akademisi’nden Göktürk Dönemine Ait Önemli Keşif

Türk Akademisi’nden Önemli Keşif

Moğolistan‘ın Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nin, Göktürk dönemine ait olduğuna dair önemli bir doğrulama yapıldı. Bu anıtın, büyük ihtimalle İkinci Türk Kağanlığı’nın kurucusu olan İlteriş Kutlug Kağan’ın onuruna inşa edildiği belirtildi. Bu açıklama, merkezi Kazakistan’ın başkenti Astana’da bulunan Türk Akademisi tarafından yapıldı.

Akademi, Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü ile işbirliği içinde 2019’dan bu yana Moğolistan’ın Arhangay bölgesinde bulunan Nomgon Vadisi’nde kapsamlı arkeolojik kazı çalışmaları yürütmektedir. Bu çalışmalardan elde edilen bulgular, Türk tarihine ışık tutan önemli veriler sunmaktadır.

Açıklamada, 2022 yılında gerçekleştirilen kazılar sonucunda, Göktürk Devleti’nin hükümdarlarından Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası olan İlteriş Kutluğ Kağan’ın külliyesi ile yazıtının üst kısmının keşfedildiği hatırlatıldı. Bu yazıtın okunması neticesinde, Göktürk alfabesiyle kazınmış 12 satırlık bir metin (“Kutlug Kağan Türk… Tanrı oğlu …”) ve Soğdca yazılmış 6 satırlık bir metin (“Kutlug Kağan…”) tespit edildiği belirtildi. Bu bulgular, anıt külliyenin bir kağanın onuruna inşa edildiğine dair bilimsel bir kanıt sunmaktadır.

2023 yılında bulunan yazıtın alt kısmının da okunduğu ve bu kısımda toplam 15 satır bulunduğu bilgisinin yanı sıra, yazıtın alt kısmındaki Göktürk yazısının önemli ölçüde tahrip olduğu ve okunamaz hale geldiği ifade edildi. Ancak, yazıtın arka yüzünde yer alan Çince hiyerogliflerle yazılmış metnin kısmen korunmuş olduğu vurgulandı. Çince metin, yukarıdan aşağıya doğru yazılmış ve satırlar sağdan sola dizilmiştir. Okunan satırlar ise şu şekildedir:

• 3……sol……bitigtaş anıt….
• 4…….Türk büyük/bogda/….Kutlug…..
• 5……tören……seçilmiş…….benzer …..
• 6……..asker……sorumak……
• 7……doldurmak yok olmak.. ilave etmek….iş…ev….
• 8……vafat etmek……

Açıklamada, özellikle yazıtın 4. satırında “Türk” kelimesi ve “Kutlug” unvanının tespit edildiği belirtilerek, bu durumun önemine dikkat çekildi. Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü, Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğu ve muhtemelen İlteriş Kutlug Kağan’ın (682-692) onuruna inşa edildiğini tespit etmekten büyük bir memnuniyet duyduğunu ifade etti.

Yazıttaki Çince metnin çözümlenmesi için İç Moğolistan Üniversitesi’nden alan uzmanlarının çalışmalara katıldığı bildirildi. Türk Akademisi ile Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü’nün, Nomgon Vadisi’ndeki ortak arkeolojik kazı çalışmalarına devam edeceği de vurgulandı. Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası olan İlteriş Kutluğ Kağan’ın 7. yüzyıla ait bu yazıtının, “Türk” adının ilk kez geçtiği ve Göktürk döneminin en eski yazılı eseri olarak değerlendirildiği kaydedildi.

Kaynak: AA / Meiramgul Kussainova – Güncel Kültür Sanat Moğolistan Eğitim Güncel Kaynak: Haberler.com