17 Ağustos Marmara Depremi’nin 26’ncı yılında gerçek ölü sayısı hâlâ muamma

Merkez üssü Kocaeli’nin Gölcük ilçesi olan ve “asrın felaketi” olarak adlandırılan 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin üzerinden 26 yıl geçti. Saat 03.02’de başlayan ve 45 saniye süren 7,4 büyüklüğündeki deprem, Marmara Bölgesi’ni derinden sarstı; Kocaeli, Yalova, Sakarya, İstanbul ve Düzce önemli ölçüde etkilendi.

TBMM Deprem Riskinin Araştırılması Komisyonu’nun Temmuz 2010 tarihli raporuna göre, yaklaşık 200 bin kişi evsiz kaldı; 66 bin 441 konut ve 10 bin 901 iş yeri tamamen yıkıldı. Depremden etkilenen kişi sayısı yaklaşık 16 milyon olurken, 285 bin 211 konut ile 42 bin 902 iş yerinde hasar kaydedildi. İstanbul’da deprem nedeniyle 454 kişi yaşamını yitirdi. Yalova, Düzce ve Gölcük’ten getirilen yaralılardan ölenlerle birlikte ölü sayısı 981’e yükseldi; kentte 1.880 kişi yaralandı ve yaklaşık 41 bin konut ile iş yerinde hasar oluştu. Bu yapıların 18 bin 162’si orta veya ağır hasarlı olduğundan oturulamaz hâle geldi.

Kamu binaları ve okullarda da ciddi zararlar meydana geldi. İstanbul’daki 3 bin 171 okuldan 820’si hasar gördü; bunlardan 118’i orta, 13’ü ağır hasarlıydı. Yaklaşık 10 bin kamu binasından ise 1.137’si az, 387’si orta ve 37’si ağır hasarlı olarak kaydedildi. Avcılar, depremden en çok etkilenen ilçeler arasında öne çıktı; ilçede 270 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. 1.823 konut ve 326 iş yeri yıkıldı ya da ağır hasar aldı; 5.106 konut ve 872 iş yerinde orta, 3.685 konut ve 461 iş yerinde hafif hasar belirlendi.

Depremin ardından bakanlıklar, TOKİ ve yerel yönetimlerin iş birliğiyle yürütülen kentsel dönüşüm çalışmalarıyla yaralar büyük ölçüde sarıldı. Yıkılan alanlarda deprem yönetmeliklerine uygun yeni konutlar inşa edildi, okullar ile hastaneler güçlendirildi. Hafif hasarlı yapılar ise yenilenerek deprem riskine karşı güvenli hâle getirildi.

Gerçek ölü rakamı hâlâ meçhul Resmi veriler, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nde 18.373 kişinin hayatını kaybettiğini, 48.901 kişinin yaralandığını ve 5.840 kişinin kaybolduğunu gösteriyor. TBMM Meclis Araştırma Komisyonu’nun 2010 raporu bu rakamları güncellemiş olsa da bağımsız kaynaklar ve sivil toplum örgütleri, gerçek can kaybının çok daha yüksek olduğunu savunuyor. Jeoloji Mühendisleri Odası, resmi olmayan verilere dayanarak ölü sayısını yaklaşık 50.000 olarak veriyor; bazı araştırmalar ise 45.000’e kadar çıktığını belirtiyor. Bu farklar, kaybolan kişilerin ilk günlerde kayıtlara geçmemesi, kimliklerinin belirlenememesi ve afet sonrası arama-kurtarma ile raporlama süreçlerindeki eksikliklerden kaynaklanıyor. Sonuç olarak, resmi veriler 18.373 can kaybını gösterse de, bağımsız kaynaklar gerçek ölü sayısının 45.000–50.000 arasında olduğunu öne sürüyor.