İtfaiye Varlık Sürelerinde Uzama ve Trafik Dinamiklerinin Müdahaleye Etkisi: İstanbul İçin Veriye Dayalı Bir Değerlendirme

İBB İtfaiye Daire Başkanlığı verileri, son sekiz yılda yangınlara ortalama varış süresinin belirgin biçimde uzadığını gösteriyor. 2010 yılında 6 dakika 2 saniye olan varış süresi, 2017 yılında en iyi değer olan 5 dakika 28 saniyeye inmiş olsa da son yıllarda artış trendini sürdürüyor. 2018’den itibaren 5:29, 2019’da 5:38, 2020’de 5:41, 2021’de 6:10, 2022’de 6:30, 2023’te 6:40, 2024’te 6:46 ve bu yıl 7:03’e kadar yükselen bir seri kaydedildi. Bu artış, yakın sekiz yılda yaklaşık 1 dakika 35 saniyelik bir uzama ve yaklaşık %29’luk bir artış olarak özetlenebilir.

Öte yandan, İstanbul trafiğindeki akışlar da saha müdahalelerini kritik biçimde etkiliyor. Yeditepe Üniversitesi’nden Doç. Dr. Murat Yücelen’in paylaştığı verilere göre, hafta içi ortalama sürüş hızı 29,5 km/saate kadar düşerken, hafta sonları bu hız yaklaşık 40 km/saat olarak ölçülüyor. Yoğunluk saatlerinde (07:00–10:00 ve 17:00–20:00) sürüş hızlarındaki düşüş, trafikteki yükün %35’e varan farklılaşmasına yol açıyor. Raporlar, İstanbul’daki zamanın yaklaşık %44’ünün neredeyse durma noktasında, %22’sinin çok yoğun, %13’ünün durma noktasında olduğu kategorilerde geçtiğini gösteriyor. Bu veriler, trajik etkiyi sürdürerek acil müdahale araçları için verim kaybını gündeme getiriyor.

Ek olarak, trafik sıkışıklığı dolayısıyla yakıt tüketiminin arttığı, müdahale sürelerinin uzadığı ve operasyonel performansın düştüğü belirtiliyor. Özellikle araçlar 30 km/saate yaklaşan hızlarda bile güvenli ve hızlı hareket etmekte zorlanıyor; bu durum, itfaiye araçlarının yönlendirilmesi ve rotalarının öncelikli olarak belirlenmesi gerektiğini güçlü biçimde gösteriyor. Birçok durumda, sürüş hızı düşüklükleri, yangınlara müdahale süresini 1–2 dakika uzatabiliyor ve bu da yapılan yoruma göre toplam zarar potansiyelini artırıyor.

Yangınlara giden yolların dijital olarak yönetilmesi mümkün olduğuna işaret eden Yücelen, acil durumlarda gerçek zamanlı trafik verilerinin yapay zeka tabanlı sistemlerle bütünleşmesinin, itfaiyelerin verimliliğini önemli ölçüde artıracağını vurguluyor. Akıllı trafik çözümlerinin, acil durum araçlarına özel öncelik tanıyan ve rotaları dinamik olarak açan bir yapı içinde tasarlanması gerektiğini belirtiyor. Bu yaklaşım, kent yönetiminde sadece yol genişletmenin ötesine geçilmesini ve veri odaklı bir dönüştümün gerekliliğini ortaya koyuyor.

Yücelen, girişimlerin uygulamaya geçmesi halinde her dakika için yakılan zarar oranının düşebileceğini ve müdahale sürelerinin önemli ölçüde kısalabileceğini ifade ediyor. Buna göre, kentteki acil durum kapasitesinin güçlendirilmesi için sürücü eğitimleri ve cezai düzenlemelerin güncellenmesi, akıllı trafik sistemlerinin istasyonlar arasındaki dağılımı ve gerçek zamanlı yoğunluk analizlerinin belediyenin trafik yönetimi ile entegre edilmesi kritik öneme sahip.

Sonuç olarak, veriye dayalı yaklaşım ile itfaiye rotalarının veya ulaşım altyapısının sadece fiziksel unsurlarla değil, dijital altyapı ve algoritmalarla da desteklenmesi gerektiği netleşiyor. Böyle bir dönüşüm, yangın olaylarına müdahaleyi hızlandırarak can ve mal kayıplarını azaltma potansiyeli taşıyor.