İyotun Rolü: Tiroid Fonksiyonları ve Gelişim Üzerindeki Kritik Etkileri

İyot, vücudun sağlıklı gelişimi için temel öneme sahip olan tiroid hormonlarının üretiminde kilit rol oynar. Endokrinoloji uzmanı Prof. Dr. Mehmet Fatih Kılıçlı’nın belirtimlerine göre, iyot eksikliği özellikle çocuklarda zeka gelişimi ve büyümeyi olumsuz yönde etkileyebilir.

Çocuklarda büyüme geriliği ve zihin gelişiminde bozulma, yetişkinlerde ise guatr gibi ciddi sorunlara zemin hazırlayabilir. Dünya genelinde, iyot eksikliği zekâ geriliğinin önlenebilir en yaygın nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle tiroid hormonlarının üretiminde hayati rol oynayan iyotun yetersizliği, hem fiziksel hem de zihinsel gelişimi olumsuz biçimde etkileyebilir.

Kılıçlı, gebelik döneminde iyot yetersizliğinin ciddi riskler doğurabildiğini vurguluyor: zekâ geriliği, doğumsal anomaliler ve ölü doğumlar gibi durumlar görülebilir. Doğum sonrası dönemde de çocukta guatr ve tiroid hormon eksiklikleri ortaya çıkabilir. Ayrıca büyüme çağındaki çocuklarda iyot eksikliği gelişme geriliğine, yetişkinlerde ise uzun vadeli nodüller ve kalıcı gotrona yol açabilir.

İyot alımındaki bölgesel farklılıklar kuşkusuz önemli bir konudur. Kırsal bölgelerde iyot eksikliği halen yaygın olarak görülebilmektedir. En etkili koruyucu tedbir olarak iyotlu sofra tuzu kullanımı önerilmektedir. 1990’lar öncesinde ülkemizde ciddi iyot eksikliği mevcutken, 2000’li yıllardan itibaren tuzlara iyot eklenmesi zorunlu hale getirilmiştir. Ancak kırsal alanlarda hala eksikliklerin devam ettiği, bazı kaya tuzu ve gurme tuzlarının iyotla zenginleştirilmediği için bu sorunun yeniden ortaya çıkabildiği belirtilmektedir.

İyot fazlasının da tiroid fonksiyonlarına zarar verebileceği unutulmamalıdır. Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün hastalıklarda iyot alımı bez hasarını artırabilirken, Graves hastalığında ise hormon fazlalığı gelişebilir. Bu nedenle iyot takviyesi almadan önce bir endokrinoloji uzmanına danışmak önemlidir.

Gebelik ve emzirme dönemlerinde iyot ihtiyacı artar. Yetişkin bir birey için günlük ihtiyaç yaklaşık 150 mikrogramdır; gebelik ve emzirme sırasında bu miktar 250 mikrogramın üzerine çıkmalıdır. Hem annenin hem de bebeğin sağlığı için bu denge kritik öneme sahiptir.

Kaynak: AA / Maşallah Dağ – Ekonomi