Marmara’da Yaşayan Pina: Doğal Arıtma Sistemimizin Umudu

Marmara Denizi’nde 120 santimetreye kadar büyüyebilen ve 50 yıla kadar yaşayabilen pina (Pinna nobilis), dünyanın en büyük kabuklularından biri olarak biliniyor. Ancak 2016-2019 yılları arasında yayılan tek hücreli bir parazit nedeniyle Çanakkale Boğazı’ndan Cebelitarık’a uzanan pina popülasyonları büyük ölçüde azaldı. Günümüzde dünyadaki en sağlıklı pina popülasyonu Marmara Denizi’nde yaşamını sürdürüyor. Bu canlılar saatte yaklaşık 6 litre suyu filtreleyerek su kalitesinin artmasına ve kıyıdan 60 metre derinliğe kadar uzanan alanlarda ekosistem sağlığının korunmasına katkıda bulunuyor.

İNSAN FAALİYETLERİ YENİ TEHDİT OLUŞTURUYOR Pinalar yalnızca hastalıklarla değil; deniz kirliliği, kıyı dolguları, dip trolü, demirleme, turizm baskısı ve bilinçsiz dalış faaliyetleri gibi insanlar tarafından ortaya çıkarılan baskılarla da mücadele etmek zorunda.

MAR PİNA PROJESİYLE HARİTALANDIRMA TAMAMLANDI Marmara Denizi’nin yaklaşık 1300 kilometrelik kıyı şeridi, MAR-PİNA Projesi kapsamında ayrıntılı bir biçimde tarandı. Bu çalışma, pina popülasyonlarının dağılımını belirledi, genel durumları analiz etti ve elde edilen veriler coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanlı haritalara dönüştürüldü.

PİNA-İZ İŞBİRLİĞİ Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’nün ortak çalışmasıyla yürütülen bu proje, pinaların büyüme hızı, sağlık durumu ve popülasyon dinamiklerini izlemeyi amaçlıyor. Erdek Körfezi’nde 200 metrekarelik alanda 330 pina işaretlenmiş ve her ay büyüme, larva yoğunluğu, yeni birey katılımı ve ölüm oranları takip ediliyor.

AA EKİBİ SU ALTINDA İLK KEZ ANONS YAPTI Anadolu Ajansı ekibi bilim insanlarının Erdek Körfezi’ndeki çalışmalarına su altından eşlik etti. Haberin eşliğinde su altında görüntülenen “maviş denizanası” Cotylorhiza tuberculata da kayıt altına alındı.

PİNALARIN ÖNEMİ Marmara Denizi’nin kıyı ve deniz yaşamı için kritik bir rol oynayan pinalar suyu süzerek hem kendilerine soluk alır, hem de planktonlarla beslenir. Aynı zamanda 100’ün üzerinde canlı türü için tutunma ve saklanma alanları oluşturur. 2016’da başlayan hastalık Akdeniz’deki pinaların çoğunu yok etmiş olsa da şu anda Marmara’daki popülasyon bu canlılar için son sığınak konumunda.

DENİZİN DOĞAL ARITMA SİSTEMİ Müsilaj sürecinde pina hayati bir rol oynuyor. Kirli suları arıtmadaki etkisi nedeniyle Marmara’daki su kalitesinin korunmasına katkı sağlıyor. Bir pina saatte yaklaşık 6 litre suyu filtrelediğinden, günlük olarak yaklaşık 150 litreye karşılık geliyor; ancak bu, milyonlarca insanın atıklarıyla başa çıkmaya yetmiyor. Bu nedenle kontrollerin ve temizlik alışkanlıklarının artması gerekiyor.

8 İSTASYONDA SÜREKLİ TAKİP Pina-İZ projesi kapsamında Marmara çevresinde kurulan 8 istasyonda pinaların büyüme ve ölüm oranları mevsimler boyunca izleniyor. Erdek Körfezi’ndeki İlhanköy bölgesinde özel bir izleme hattı da kuruldu. Bilim insanları, Marmara’nın pina haritasını derinlemesine analiz ederek, olası bir ölüm dalgasında hızlı müdahale planlarını belirlemeyi amaçlıyor.

BEBEK PİNA SAYISINDA UMUT VERİCİ GELİŞME Son dalışta elde edilen veriler umut verici: bir önceki izlemede dört bebek pina tespit edilirken bu kez sayı 10’a ulaştı. Bu durum Marmara Denizi’nin hâlâ güçlü bir yaşam potansiyeline sahip olduğunu gösteriyor. Su altına konulan “Umut Pina” adlı ilk yavru için işaretleme çalışmaları sürüyor.

PİNA, MARMARE’NIN UMUDU Prof. Mustafa Sarı, Marmara Denizi’nin uzun yıllar boyunca baskı gördüğünü ancak doğanın hâlâ direnmeye devam ettiğini belirtiyor: Müsilaj, kirlilik ve kıyı tahribatına rağmen deniz hâlâ canlı ve bu küçük pinalar hayata sıkı sıkıya tutunuyor. Biz onlara zarar vermedikçe, pina doğayı dengelemeye devam edecek.

Marmara’nın umudu pina, pinaların umudu Marmara’dır. Bu dengeyi hep birlikte korumalıyız.