Kentsel Dönüşüm ve Kültür Mahallesi Yaklaşımı Üzerine Uzman Görüşleri

İstanbul Kültür Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Profesörlerinden Evrim Özkan’dan Kentsel Dönüşüm ve Kültür Mahallesi Vurgusu

İstanbul Kültür Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nin kıymetli öğretim üyelerinden Prof. Dr. Evrim Özkan, kentsel dönüşüm kavramını ve bunun sürdürülebilir kent gelişimine katkılarını geniş bir perspektiften ele alarak, özellikle “kültür mahallesi” kavramının önemine değindi. Kendisi, “Kentsel dönüşüm, sadece eski yapıların yıkılıp yerine daha yüksek emsal ve nüfus yoğunluğuna sahip yeni yaşam alanlarının inşası değil, aynı zamanda kültürel ve toplumsal değerlerin korunması ve yeniden canlandırılmasıdır” diyerek, bu anlayışın temel amacını vurguladı.

Prof. Özkan, Türkiye’de uzun yıllardır benimsenen dönüşüm anlayışının esas olarak konutların yıkılıp yeniden inşasıyla sınırlı kaldığını belirtti ve ekledi: “Deprem gibi doğal afet risklerinin azaltılması, hayati öneme sahip bir hedef olsa da, bu süreçte sadece yapıların değil, aynı zamanda kentsel yaşamın, kültürel dokunun ve toplumsal hafızanın da korunması gerekmektedir.” Ona göre, kentsel dönüşümün geniş bir çerçevede ele alınması, sürdürülebilir ve kapsayıcı şehirler inşa etmek açısından büyük önem taşımaktadır. Özkan, 1980’lerde benimsenen inşaat ekonomisi odaklı anlayışın günümüzde mevzuat ve uygulamalar aracılığıyla devam ettiğine dikkat çekerek, bu yaklaşımın ihracata uygun, yüksek istihdam sağlayan, iç pazara hitap eden yapıların üretimine odaklandığını vurguladı.

‘Kültür Mahallesi’ Stratejisi ve Toplumsal Fayda

Prof. Özkan, kentsel dönüşümde yeni bir bakış açısı olan ‘kültür mahallesi’ kavramını detaylandırarak, şunları ifade etti:
“Kültür mahalleri, geleneksel kentsel aktiviteleri, özgün mekansal yapılarını ve tarihsel kimliklerini koruyarak, fiziksel sınırları belirli bir alan içerisinde, tıpkı bir mahalle gibi birbirleriyle entegre olmuş yapılar ve alanlar halinde yeniden düzenlenebilir. Bu yaklaşım, yıkım ve yeniden inşanın ötesinde, kültürel değerlerin ve yerel yaşam biçimlerinin sürdürülebilirliği için güçlü bir alternatif sunar.”

Özkan’a göre, kültür mahallesi alanları, küresel ekonomi dalgalanmalarından daha az etkilenir ve yüksek risk taşımayan bölgelerdir. Yerli ve özgün değerleri kullanarak, yerel istihdamı destekler ve ekonomik, mekansal, toplumsal açıdan sürdürülebilir dönüşümün temel taşlarını oluştururlar. Ayrıca, bu alanlar geleneksel üretim biçimlerini günümüzde de yaşatmayı ve geliştirmeyi amaçlar; örneğin müzik enstrümanı yapımı, dokumacılık, cam işçiliği, seramik gibi zanaatların korunması ve yeni nesillere aktarılması bu stratejinin temel öğelerindendir.

Geleneksel Zanaatların Yeniden Hayat Bulması ve Ekonomik Katkılar

Prof. Özkan, bu üretim alanlarının turizm sektörünü canlandırmak ve kent ekonomisine katkı sağlamak açısından büyük önem taşıdığını belirtti. “Geleneksel el sanatlarının ve üretim biçimlerinin kent politikalarıyla desteklenmesi, uzun vadeli sürdürülebilir kalkınma ve refah artışını beraberinde getirir” diyerek, Türkiye’nin zengin kültürel ve üretim mirasının yeniden canlandırılmasının gerekliliğine vurgu yaptı.

O, ayrıca, bakırcılık, ahşap oyma, seramik, dokuma, resim, halıcılık ve minyatür gibi çeşitli zanaatların, kentlerin kültürel hafızasında önemli yer tutarak, ekonomik ve sosyal açıdan güçlenmesine katkı sağlayacağını sözlerine ekledi.