Mesnevi’nin Dünya Çapında Çeviri ve Yayın Serüveni

Uluslararası Çeviri ve Yayın Çalışmaları

2016 yılı itibariyle, Hazreti Mevlana’nın başyapıtı olan Mesnevi, toplamda 25 dile çevrilmiş ve dünya genelinde geniş bir okuyucu kitlesiyle buluşmuştur. Bunlar arasında Farsça, Türkçe, Urduca, Fransızca, İngilizce, Arapça, Almanca ve İspanyolca gibi önemli diller bulunmaktadır. Ayrıca, Türk dünyasının önemli dillerinden Azerice, Türkmence, Kazakça, Özbekçe, ve Tacikçe de Mesnevi’nin çevirilerine dâhil edilmiştir. 2015 yılında, özellikle Azerice’de 6 ciltlik kapsamlı bir çeviri çalışması tamamlanmış ve yayınlanmıştır.

Son yıllarda ise Osmanlı Türkçesi, Kürtçe (Kurmanci), Portekizce, Lehçe, Amharca, Sıvahili, Hintçe, Kırgızca, Uygurca ve Bulgarca gibi yeni dillerde çeviri ve yayın çalışmaları başlamış veya devam etmektedir. Bu girişimlerin sonucunda toplamda 50 dile ulaşma hedefi belirlenmiş ve bu doğrultuda çalışmalar hızla sürdürülmektedir. Bu dillerden bazıları arasında Kırım Tatarcası, Kazan Tatarcası, Başkurtça, Litvanca, Moğolca ve Ukraynaca bulunmaktadır. Ayrıca, Çekçe ve diğer birçok dilde yeni çevirilerin hazırlık aşamalarında olduğu bilinmektedir.

Mesnevi’nin Değerlendirmeleri ve Eserin Önemi

Akşam gazetesi köşe yazarı Bedir Acar, Mesnevi’nin insanlara kazandırdığı özgün yönleri ve ‘Açıklamalı Mesnevi’ adlı eseri hazırlayan Cemal Aydın’ın görüşlerini aktarmış ve eser hakkındaki detayları paylaşmıştır. “Herkesin ve her kesimin anlayabileceği sadelik ve açıklık…” ifadeleriyle, Mesnevi’nin geniş bir okuyucu kitlesine hitap ettiğine vurgu yapılmıştır. Tanpınar’ın Yahya Kemal’e sorduğu “Biz Viyanalara nasıl gittik?” sorusuna verdiği cevap ise, “Pilav kaşıklayarak ve Mesnevi okuyarak!” şeklindedir, bu da eserin halk arasında ne kadar sevildiğinin ve anlaşıldığının önemli bir göstergesidir.

Gerçekten de, “İslam kültür ve medeniyet tarihinin en büyük klasiği hangisidir?” sorusuna verilecek cevap kesinlikle Mesnevi olacaktır. Hazreti Mevlana’nın bu eşsiz eseri, yüzyıllardır her seviyeden insana ilham kaynağı olmuş ve yaşam felsefesi sunmuştur. Her katmandan, her kesimden insan, Mesnevi’den farklı şekillerde faydalanmakta ve derinlemesine anlamlar çıkarmaktadır. Tasavvuf Profesörü Mustafa Kara, Mesnevi hakkında yaptığı değerlendirmede şu ifadeleri kullanmıştır: “İslam kültürel mirasımıza yön veren, ışık tutan ve her çağda yeni okuyucular kazanan bu eser, aynı zamanda tasavvufun ve şiirin en büyük örneklerinden biridir. O, tekke ve medreseyi, filozofu ve arifi, tüccar ve padişahı, Müslüman ve gayrimüslimi aynı çatı altında toplayan evrensel bir klasiktir.”

Mesnevi’nin Çevirileri ve Günümüzdeki Yeri

Hz. Mevlana’nın Mesnevi’si, pek çok dile çevrilmiş ve farklı kültürlerde de büyük beğeni toplamıştır. Ülkemizde ise, Şefik Can’ın çevirisi başta olmak üzere sayısız çalışma mevcuttur. En kapsamlı ve günümüze uygun şerh çalışması ise, H. Hüseyin Top’un yaklaşık 9.000 sayfa tutan ve 12 ciltlik Mesnevi Şerhi’dir. Ancak, daha özet ve anlaşılır bir versiyon arayanlar için Cemal Aydın tarafından hazırlanan “Açıklamalı Mesnevi” eserini öneriyoruz. Bu eser, henüz yayınlanmış olup, Timaş Yayınları’ndan temin edilebilir ve okuyuculara Mesnevi’nin temel mesajlarını sade ve anlaşılır bir dille sunmaktadır.

Cemal Aydın’a göre, Mesnevi’de anlatılan hikâyeler ve fıkralar, aslında herkesin kendisini ve insanlığı anlaması için bir aynadır. Esas amacı, okura kendisiyle yüzleşme ve iç dünyasındaki farkındalığı artırma yolunda rehberlik etmektir. Hazreti Mevlana, bu muhteşem eserinde, okurunu sürekli kendisiyle hesaplaşmaya ve içsel bir dönüşüme davet eder. Günümüzde ise, sosyal medyanın ve modern hayatın getirdiği olumsuzluklar karşısında Mesnevi, bir hayat iksiri olarak ön plana çıkmaktadır. Her gün birkaç sayfa okunması, ruhu arındırmak ve insanı daha duyarlı kılmak adına büyük fayda sağlar.

Sonuç ve Tavsiyeler

Hz. Mevlana’nın Mesnevi’si, yalnızca bir şiir kitabı değil, aynı zamanda bir yaşam rehberidir. Her doğum günü, bayram veya seyranda, sevdiğinize ve yakınlarınıza ömür boyu mutluluk ve huzur getirecek en güzel hediye, Mesnevi olmalıdır. Bu eser, insanın iç dünyasını aydınlatan, kalplere sevgi ve hoşgörü tohumları eken, evrensel bir kültür hazinesidir. Herkesin hayatına dokunan, ruhunu besleyen ve ona yeni ufuklar açan Mesnevi’nin değeri, hiçbir maddi karşılıkla ölçülemez. Bu nedenle, onun her sayfasını dikkatle okuyup anlamaya çalışmalı ve yaşamımıza rehber edinmeliyiz.