Kafkas Üniversitesi’nden Yıldırım Korunma Önerileri

Kafkas Üniversitesi Dede Korkut Eğitim Fakültesi Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü Fizik Eğitimi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Uğur Akbaba, açık alanlarda yıldırımdan korunmak için önemli bilgiler paylaştı. Akbaba, “Çömelme hareketini yaparken parmak uçlarımızda durmalıyız. Bu şekilde yerle olan teması en aza indirgeyebiliriz.” dedi.

Kars’ta bu yıl meydana gelen şiddetli yağışların yanı sıra yıldırım düşmesi olayları da kaydedildi. Merkeze bağlı Davul köyünde 23 Mayıs’ta 14 yaşındaki T.A., yıldırım isabet etmesi sonucu hayatını kaybederken, Çorak köyünde ise 30 Haziran’da gerçekleşen olayda 10 büyükbaş hayvan telef oldu.

Akbaba, AA muhabirine verdiği demeçte, Kars’ta yaşanan sıra dışı hava olaylarının küresel ısınmanın bir yansıması olduğunu belirtti. “Kentte yağmurun aşırı yağmasıyla birlikte, şimşek ve yıldırım olaylarında belirgin bir artış gözlemleniyor.” diyen Akbaba, yere düşen yıldırımların canlı ve cansız organizmalara zarar verebilecek yüksek enerji taşıdığına dikkat çekti.

Bulut ile yer arasındaki gerilimin 10 ile 100 milyon volt arasında değişebileceğini aktaran Akbaba, “Bu son derece büyük bir gerilim. Hava direncini kırdığında, enerji en kısa yoldan toprağa boşaltılmak istiyor. Yıldırımın yarattığı akım yaklaşık 30 bin amper civarında ve sıcaklık 30 bin dereceye kadar çıkabiliyor. Güneşin dış yüzey sıcaklığı ise 5-6 bin santigrat derece civarındayken, yıldırım ile birlikte gelen ısı 30 bin santigrat derecedir. Bu durum, yoğun bir enerji akışını da beraberinde getiriyor.” ifadelerini kullandı.

Akbaba, yıldırım olaylarının özellikle mayıs ile eylül ayları arasında, sıcak ve soğuk hava cephelerinin bir araya geldiği, karşılaştığı ve sürtündüğü dönemlerde meydana geldiğini belirtti. “Ülkemiz açısından, bölgesel olarak aslında şanslı bir konumdayız. Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yıldırım çarpmaları istatistiksel olarak düşük oranda gerçekleşmektedir. Yıldırım ve şimşek olaylarının en yoğun olduğu bölgeler ise Muğla kıyıları, Antalya kıyıları ve İskenderun Körfezi’dir. Bu yıl, bölgemizde ve ilimizde hava olaylarında belirgin bir yoğunlaşma mevcut.”

Bir kişinin yıldırım isabet etme olasılığının yılda 600 binde 1 olduğunu vurgulayan Akbaba, “Dünya genelinde yılda 2 bin 400 ila 6 bin kişi yıldırım nedeniyle hayatını kaybediyor. Ülkemizde ise bu sayı yılda 90-100 kişi arasındadır. Bu nedenle yıldırım, korunması ve önlem alınması gereken bir doğal olaydır.” dedi.

İnsanların doğayla olan ilişkilerinde hem fayda hem de zararların birlikte var olduğuna dikkat çeken Akbaba, “Yıldırım olayını zararlı bir ilişki olarak değerlendirebiliriz. Bu olayı, deprem gibi önleme imkanımız yok ama korunma imkanımız mevcut. Açık alanlar, kıyı kesimleri, ırmak kenarları, dağlık bölgeler, metal çitler ve elektrik hatlarının yakınları yıldırım açısından riskli alanlardır. Bu bölgelerden mutlaka uzak durmalıyız. Meslek grubu olarak çobanlar, çiftçiler, doğa yürüyüşü yapanlar, bisikletçiler, kamp yapanlar ve balıkçılıkla uğraşanlar, yıldırım çarpması riski taşıyan gruplardandır.” şeklinde konuştu.

Yıldırım Düşmesine Karşı Alınabilecek Önlemler

Akbaba, yıldırım isabet etmesine karşı alınabilecek önlemleri şu şekilde sıraladı:

• Yoğun yağmurlu havalarda yıldırım düşme olasılığı artmaktadır, ancak kapalı havalarda da bu olay gerçekleşebilir.
• Korunmak için öncelikle hava durumuna göre konumlama ve zamanlama yapmak önemlidir.
• Paratoner, yıldırımın enerjisini çevreye en az hasar verecek şekilde toprağa aktaran bir sistemdir; bu nedenle binalarda paratoner kullanımı gereklidir.
• Kapalı alanlarda ilk olarak kapı ve pencerelerin kapatılması, su tesisatları ve metal borulardan uzak durulması gerekir.
• Bulaşık yıkamaktan, suyla temas etmekten kaçınılmalıdır. Ayrıca banyo yapmamak, ütü yapmamak ve telefonla konuşmamak da önemlidir.

Açık alanlarda korunmak daha zordur. İlk yapmamız gereken şey, kapalı bir alana geçme imkânının olup olmadığını değerlendirmektir. Kapalı bir binaya ya da araca girebiliriz; ancak araca girdiğimizde metal aksanla temas etmemeliyiz. Eğer bu iki imkân da yoksa, çömelme hareketi yapmamız gerekecektir. Çömelirken parmak uçlarımızda durarak yerle olan teması azaltmalı, başımızı kollarımızın arasına alarak çömelmeliyiz. Ormanlık alanlarda ise en kısa ağacın yanında durmak tercih edilmelidir. Açık arazide, daha alçak yerlerde konumlanmak, çökme ve kapanma pozisyonu almak ve yerle teması kesmek önemlidir. Kesinlikle yere uzanmamalıyız çünkü bu durumda yıldırım için temas yüzeyimiz artar, bu da zarar görme ihtimalini artırmaktadır. Sel baskını tehlikesi yoksa, mağaralara ve dere yataklarına da girebiliriz.